Παχυσαρκία και μικροβιακή χλωρίδα

Η παχυσαρκία αποτελεί την τρίτη κύρια αιτία θανάτου παγκοσμίως, αφού περισσότερα από τρία εκατομμύρια άτομα πεθαίνουν κάθε χρόνο από τις επιπλοκές της. Στις ανεπτυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες έχει πάρει διαστάσεις επιδημίας, καθώς ο ρυθμός της διπλασιάστηκε τις προηγούμενες τρεις δεκαετίες. Στατιστική μελέτη το 2012 από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας έδειξε ότι το ποσοστό των παχύσαρκων αυξήθηκε από 5% έως 8% τη δεκαετία του ’80 σε 4% έως 24% το 2008. Σε ό,τι αφορά τον βαθμό επίδρασης στην υγεία, διαβαθμίζεται με βάση τον δείκτη μάζας σώματος (BMI) σε μέτριου κινδύνου με ΒΜΙ μεταξύ 30 έως 35, υψηλού κινδύνου με ΒΜΙ από 35 έως 40 και πολύ υψηλού κινδύνου με ΒΜΙ πάνω από 40. Η αντιμετώπισή της με φαρμακολογικά μέσα που καταπολεμούν την όρεξη, μεταβάλλουν τον μεταβολισμό ή λειτουργούν μέσω άλλων μηχανισμών δεν είναι μόνο δύσκολη αλλά έχει και σοβαρές ανεπιθύμητες παρενέργειες, όπως πνευμονική υπέρταση, καρδιαγγειακές επιπλοκές, καρδιακή ανακοπή, εγκεφαλικό επεισόδιο και άλλα. Επειδή οι παρενέργειες είναι περισσότερες από τις ωφέλιμες δράσεις τους, οι εταιρείες σταμάτησαν την παραγωγή τους και την περαιτέρω έρευνα.

Η επιδημία της παχυσαρκίας αυξήθηκε εξαιτίας της μειωμένης φυσικής δραστηριότητας, της καθιστικής ζωής, καθώς και της διαθεσιμότητας γρήγορου, φτηνού, με πολλές θερμίδες, φαγητού. Ενοχοποιούνται, επίσης, γενετικοί παράγοντες. Η παχυσαρκία εμφανίζει συνοσηρότητα με πολλά νοσήματα, όπως υπέρταση, αρτηριοσκλήρωση, καρκίνο, υπερλιπιδαιμία, σακχαρώδη διαβήτη και μεταβολικό σύνδρομο. Πρόσφατα διαπιστώθηκε ότι η διαταραχή στη σύνθεση των μικροβίων του εντέρου του ανθρώπου και άλλων ζώων συμβάλλει σημαντικά στην ανάπτυξη της παχυσαρκίας. Υπάρχουν τρισεκατομμύρια βακτηριδίων που «κατασκηνώνουν» στο έντερο, εκτελούν τεράστιο αριθμό λειτουργιών, όπως η διάσπαση και η σύνθεση των τροφών, η παραγωγή βιοδραστικών ουσιών, όπως η σύνθεση βιταμινών επηρεάζοντας τις λειτουργίες του σώματος. Συμβάλλουν, επίσης, στη φλεγμονώδη ανοσιακή απάντηση και στον μεταβολισμό. Επομένως, το μικροβίωμα θεωρείται ένα ξεχωριστό όργανο του σώματος. Περισσότερα από 1.800 γένη και 16.000 φαινότυποι έχουν διαπιστωθεί και αναμένεται να αναγνωριστούν ακόμη περισσότερα (Φαινότυπος είναι η εκδήλωση των εμφανών χαρακτηριστικών ενός οργανισμού, π.χ. το χρώμα των ματιών, το σχήμα του προσώπου, η συμπεριφορά, ο ψυχισμός κ.λπ.).

Μια λεπτή ισορροπία μεταξύ των ωφέλιμων και των βλαβερών βακτηριδίων καθορίζει την υγεία του εντέρου και του ατόμου. Το στρες, τα φάρμακα, οι τροφές, το περιβάλλον, γενετικοί παράγοντες, οι λοιμώξεις, οι τοξίνες, όλα επηρεάζουν άμεσα τη σύστασή του. Ειδικά συστατικά των τροφών, όπως λιπαρά οξέα, προβιοτικά, υδατάνθρακες και άλλα μικροθρεπτικά συστατικά μπορεί να επιφέρουν σημαντικές αλλαγές όχι μόνο στη σύσταση του μικροβιώματος αλλά και στη δομή και στη λειτουργία του εντέρου, του ήπατος, του λιπώδους ιστού και των μυών. Η μικροβιακή χλωρίδα (μικροβίωμα) μπορεί να επηρεάσει τη λειτουργία του εγκεφάλου, τον ψυχισμό και τη συμπεριφορά του ατόμου, μέσω ενδοκρινικών, νεφρικών και ανοσολογικών οδών.

Το μικροβίωμα αυξάνει την πρόσληψη ενέργειας, εκκρίνει λιποπολυσακχαρίτες, οι οποίοι ενεργοποιούν φλεγμονώδεις μηχανισμούς που οδηγούν σε χαμηλού βαθμού φλεγμονή και αυξάνουν τη διαπερατότητα του εντέρου. Οι εντεροτοξίνες που παράγονται από ορισμένα μικρόβια μπορεί να ευθύνονται για την παχυσαρκία και την αντίσταση στην ινσουλίνη σε άτομα που τρέφονται με διατροφή υψηλής περιεκτικότητας λίπους. Σε μια μελέτη φάνηκε ότι η θεραπευτική παρέμβαση με ειδική διατροφή, μικροβιοτικά, αναποφλοίωτα δημητριακά και τρόφιμα της κλασικής κινεζικής ιατρικής για 23 εβδομάδες μείωσε το φορτίο των επιβλαβών μικροβίων, με συνέπεια τη ρύθμιση της υπέρτασης και τη μείωση της υπεργλυκαιμίας.

Δρόσος Βενετούλης

Πνευμονολόγος, τ. δ/ντής ΜΕΘ Τζανείου Γενικού Νοσοκομείου Πειραιά.