Kαφές και άσκηση

Ο καφές είναι ένα από τα πιο ευρέως καταναλισκόμενα ροφήματα στον κόσμο και αποτελεί βασικό συστατικό της ζωής μας. Από την αρχαιότητα καταναλωνόταν λόγω της διεγερτικής του δράσης και της εξαιρετικής του γεύσης. Συντελεί στην αυξημένη εγρήγορση και απόδοση του εγκεφάλου και στη διέγερση του μεταβολισμού καύσης του λίπους. Τα οφέλη του σχετίζονται με χαμηλότερο κίνδυνο ορισμένων παθήσεων, όπως διαβήτης τύπου 2, παχυσαρκία, καρδιαγγειακή νόσος και κάποιους τύπους καρκίνου. Περιέχει πολλές βιοδραστικές ουσίες, οι οποίες έχουν εξαιρετικά ενδιαφέρουσες επιδράσεις. Εκτός από την καφεΐνη, περιέχει δύο φυτοχημικές ουσίες που βρίσκονται στον αφιλτράριστο καφέ (τερπενοειδείς αλκοόλες, χλωρογενικά οξέα), οι οποίες έχουν πολλά θεραπευτικά οφέλη, όπως αντιοξειδωτικές, αντικαρκινικές και αντιφλεγμονώδεις δράσεις. Εντούτοις, οι τερπενοειδείς αλκοόλες αυξάνουν τα επίπεδα της LDL χοληστερόλης και των τριγλυκεριδίων στον ορό καθώς και της ομοκυστεΐνης, τα οποία μπορεί να έχουν δυσμενείς επιδράσεις στο καρδιαγγειακό σύστημα. Αν προστεθεί ζάχαρη στον καφέ, οι τιμές των LDL και των τριγλυκεριδίων αυξάνονται σημαντικά.

Η καφεΐνη επιδρά σε όλους τους ιστούς του σώματος και η μέγιστη τιμή της στα επίπεδα του αίματος φτάνει 15 έως 120 λεπτά μετά τη χορήγησή της. Η δράση της μπορεί να διαρκεί περισσότερο από έξι ώρες, ανάλογα με τον μεταβολισμό της στο συκώτι. Στο ήπαρ ο καφές διασπάται σε διαφορετικό βαθμό ανάλογα με το άτομο. Σε άτομα με διαταραχή της λειτουργίας του ήπατος η διάσπασή του επιβραδύνεται και τα επίπεδά του παραμένουν υψηλά στο αίμα, με αποτέλεσμα να εμφανίζουν νευρικότητα, τρόμο, ανησυχία, διέγερση, αϋπνία, ακόμα και ύστερα από αρκετές ώρες. Η ευαισθησία στον καφέ εξαρτάται από την ταχύτητα διάσπασής του στο ήπαρ. Τα άτομα που διασπούν ταχέως τον καφέ έχουν μικρότερη ευαισθησία, οπότε μπορούν να καταναλώνουν μεγαλύτερες ποσότητες, ενώ άτομα που διασπούν βραδέως τον καφέ έχουν μεγάλη ευαισθησία και μπορούν να εκδηλώσουν σοβαρές παρενέργειες, όπως ναυτία, διάρροια, επείγουσα ανάγκη αφόδευσης, αίσθημα παλμών, ανησυχία, αυξημένη αρτηριακή πίεση, πονοκέφαλο και άλλα. Η συνήθης ωφέλιμη δόση είναι 3 έως 6 mg /Kgr βάρους, δηλαδή μία έως δύο κούπες καφέ την ημέρα. Πάνω από 15 mg /Kgr βάρους προκαλούν πονοκέφαλο και πολύ έντονη νευρικότητα, ενώ περισσότερα από 200 mg /Kgr βάρους προκαλούν σπασμούς και θάνατο. Μπορεί να αυξήσει ή να ελαττώσει την αρτηριακή πίεση. Η καφεΐνη μπορεί να αυξήσει την αρτηριακή πίεση, αλλά ένα άλλο συστατικό του καφέ, το χλωρογενικό οξύ, μπορεί να εξουδετερώσει αυτήν την αύξηση. Αυτό όμως δεν συμβαίνει με τις σφίξεις, οι οποίες αυξάνονται υποχρεωτικά μετά την κατανάλωση καφέ σε ηρεμία ή σε άσκηση. Στους αθλητές η πρόσληψη καφεΐνης σε συνδυασμό με υδατάνθρακες βελτιώνει την απόδοση, χωρίς να είναι πλήρως κατανοητός ο μηχανισμός δράσης. Φαίνεται ότι αυξάνει τη λιπόλυση και έτσι διατηρούνται αξόδευτοι οι υδατάνθρακες. Η δράση της μέσω του νευρικού συστήματος είναι πολλαπλή διότι μειώνει το αίσθημα του πόνου, της φλεγμονής και της κόπωσης επειδή ενεργοποιεί την έκκριση κορτιζόλης και ενδορφινών. Αυξάνει, επίσης, τη συσταλτικότητα των μυών και του μυοκαρδίου.

Μια ενδιαφέρουσα δράση της καφεΐνης στους αγώνες υπεραποστάσεων είναι ότι όταν λαμβάνεται ποσότητα αναψυκτικού τύπου κόλα κατά τη μέση ή προς το τέλος του αγώνα, ενισχύει σημαντικά την απόδοση επιδρώντας, πέραν των άλλων, στην αυτοσυγκέντρωση, δεδομένης της πνευματικής κόπωσης του αθλητή.

Δρόσος Βενετούλης

Πνευμονολόγος, τ. δ/ντής ΜΕΘ Τζανείου Γενικού Νοσοκομείου Πειραιά