Λειτουργικές ικανότητες και ηλικία

Ο μέσος όρος ζωής αυξάνεται σημαντικά με παράλληλη την αύξηση των ηλικιωμένων αθλητών. Οι ηλικιωμένοι αθλητές μοχθούν, αγωνίζονται και είναι ικανοί να κατορθώσουν σημαντικές αθλητικές επιδόσεις, γεγονός που συνεπάγεται πρόληψη πολλών νοσημάτων και διατήρηση άριστης υγείας. Το 2003 ο Καναδός Ed. Wilock, σε ηλικία 73 ετών, έσπασε το φράγμα των τριών ωρών στον μαραθώνιο. Πολλοί επίσης ηλικιωμένοι αθλητές έχουν πετύχει ανάλογα ρεκόρ.

Εντούτοις η απόδοση στη δύναμη και στην αντοχή αναπόφευκτα μειώνεται κατά τη μέση ηλικία και ακόμη περισσότερο κατά την τρίτη ηλικία. Γενικά η μέγιστη απόδοση στα αγωνίσματα αντοχής διατηρείται μέχρι την ηλικία των 35 ετών, ακολουθούμενη από μέτρια μείωση μέχρι την ηλικία των 50-60 ετών και ταχύτερο ρυθμό μείωσης εν συνεχεία. Ο ρυθμός φθοράς στα αγωνίσματα αντοχής είναι μεγαλύτερος στις γυναίκες σε σχέση με τους άντρες, εκτός του αγωνίσματος της κολύμβησης. Η μείωση στην απόδοση είναι μεγαλύτερη στα αγωνίσματα αντοχής σε σχέση με τα αγωνίσματα ταχύτητας, χωρίς να είναι γνωστό ακόμη το αίτιο. Πιθανώς να οφείλεται στις διαφορετικές πηγές πρόσληψης ενέργειας (αερόβιος ή αναερόβιος μεταβολισμός).

Ποιοι, όμως, είναι οι παράγοντες που συμβάλλουν στην απώλεια του σωματικού δυναμικού και της απόδοσης με την πάροδο του χρόνου;

Από τις λειτουργικές ικανότητες αυτή που διατηρείται, ακόμη και σε μεγάλες ηλικίες, είναι η οικονομία του τρεξίματος, δηλαδή η τεχνική, ενώ αναπόφευκτη είναι η μείωση στη μέγιστη κατανάλωση οξυγόνου, καθώς και στο κατώφλι του γαλακτικού.

• Οικονομία τρεξίματος. Είναι βέβαιο, από πολλές μελέτες, ότι η κατανάλωση οξυγόνου σε συνθήκες έντασης άσκησης κάτω από το επίπεδο του κατωφλίου του γαλακτικού δεν μεταβάλλεται με την πάροδο των χρόνων μέχρι και ηλικίας 70 ετών. Μεταξύ των παραγόντων που επηρεάζουν την οικονομία του τρεξίματος είναι το ποσοστό των τύπου 1 μυϊκών ινών, η διατήρηση των οποίων συμβάλλει στην οικονομία του τρεξίματος στους ηλικιωμένους αθλητές. Σε μια μελέτη στη δομή και στα χαρακτηριστικά των γαστροκνημίων μυών είκοσι οκτώ δρομέων ύστερα από είκοσι χρόνια προπόνησης αντοχής διαπιστώθηκε ότι είχαν σημαντικά μεγαλύτερη αναλογία μυϊκών ινών τύπου 1 απ’ ό,τι όταν ήταν είκοσι χρόνια νεότεροι.
• Κατώφλι γαλακτικού. Η ικανότητα διατήρησης ενός υψηλού επιπέδου στο ποσοστό της μέγιστης κατανάλωσης οξυγόνου κατά τη διάρκεια τρεξίματος υψηλής έντασης αλλά όχι μέγιστης εκτιμάται από το επίπεδο του γαλακτικού οξέος που μπορεί να ανεχθεί ο δρομέας για αρκετή ώρα (από 3 χιλιόμετρα έως μαραθώνιο). Η ταχύτητα του δρομέα σε επίπεδο κατωφλίου μειώνεται με την αύξηση της ηλικίας σε δρομείς αντοχής. Η μείωση της ταχύτητας είναι ανάλογη της μείωσης της μέγιστης κατανάλωσης οξυγόνου, κάτι που δείχνει ότι το ένα είναι αποτέλεσμα του άλλου.
• Μέγιστη αερόβια ικανότητα. Το ανώτερο όριο της αερόβιας παραγωγής ενέργειας, το οποίο αποτελεί ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά των επιδόσεων αντοχής, μειώνεται κατά 10% περίπου ανά δεκαετία μετά την ηλικία των 25-30 ετών και στα δύο φύλα. Τελευταίες μελέτες έδειξαν ότι ο ρυθμός μείωσης στους προπονημένους αθλητές αντοχής είναι 50% μικρότερος σε σχέση με μη ασκούμενους. Μελετήθηκαν 51 άνδρες και 23 γυναίκες, δρομείς αντοχής, για περίοδο έξι ετών και διαπιστώθηκε ότι η μέγιστη κατανάλωση οξυγόνου ήταν ο καλύτερος και ισχυρότερος δείκτης των μεταβολών που επήλθαν λόγω ηλικίας. Άρα η μέγιστη κατανάλωση οξυγόνου είναι η λειτουργική ικανότητα-κλειδί που σχετίζεται με μείωση της απόδοσης λόγω ηλικίας. Αν και οι παράγοντες που συμβάλλουν στη μείωση της μέγιστης κατανάλωσης οξυγόνου δεν είναι πλήρως κατανοητοί, φαίνεται ότι η μείωση της καρδιακής παροχής, λόγω της ελάττωσης του μέγιστου όγκου εξώθησης σε κάθε συστολή και της μέγιστης καρδιακής συχνότητας, στους αθλητές ηλικίας 60-70 ετών είναι οι κύριοι μηχανισμοί μείωσης της μέγιστης κατανάλωσης οξυγόνου. Επιπλέον η δυσκαμψία των μεγάλων αγγείων με την αύξηση της ηλικίας εμποδίζει την έξοδο αίματος από την καρδιά κατά τη συστολή και αυτός είναι ένας σοβαρός λόγος μείωσης του όγκου του αίματος, του όγκου που εκτοξεύεται από την καρδιά, δηλαδή του όγκου παλμού. Αν και ο βαθμός στένωσης και σκλήρυνσης των αγγείων μειώνεται μέσω της άσκησης αντοχής, όχι σπάνια σε μαραθωνοδρόμους παρατηρείται σκλήρυνση των αρτηριών δυσανάλογη με την εξαιρετική τους απόδοση.

Άλλοι παράγοντες, όπως αναερόβια μυϊκή ισχύ, πυκνότητα τριχοειδών αγγείων στους μυς, μειώνονται σε μικρότερο βαθμό, ενώ ο αριθμός των μιτοχονδρίων μπορεί ακόμη και να αυξάνεται.

Δρόσος Βενετούλης

Πνευμονολόγος, τ. δ/ντής ΜΕΘ Τζανείου Γενικού Νοσοκομείου Πειραιά.