Αλάτι και άθληση

Η αναπλήρωση άλατος και νερού σε αγώνες τριάθλου ή υπεραποστάσεων και η διατήρηση της ομοιοστασίας του οργανισμού εξαρτώνται από την εμπειρία και τη σωστή ερμηνεία των σημείων και συμπτωμάτων του σώματος. Η ομοιοστασία των υγρών και των ηλεκτρολυτών απειλείται συνεχώς λόγω της τεράστιας διακίνησης υγρών στα διαμερίσματα του σώματος (από τον ενδαγγειακό στον ενδοκυττάριο χώρο), τις απότομες διαταραχές του ph (γαλακτική οξέωση από απότομη αύξηση της ταχύτητας ή ανηφόρας), της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος κ.ά.

Οι αθλητές αντοχής έχουν πολύ καλά αναπτυγμένους μηχανισμούς προσαρμογής και αποκατάστασης των οξεοβασικών διαταραχών και της θερμορύθμισης. Για παράδειγμα, όταν ο όγκος του αίματος μειωθεί λόγω απώλειας ιδρώτα ο υποθάλαμος, ένας μικρός αδένας στον εγκέφαλο, αμέσως ανιχνεύει αυτή την πτώση του όγκου και εκτιμά τις απώλειες άλατος και νερού. Αμέσως δίνει εντολές-σήματα στα νεφρά να κατακρατήσουν υγρά, οπότε μειώνεται η παροχή ούρων. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω έκκρισης της αντιδιουρητικής ορμόνης. Ταυτόχρονα, ενεργοποιεί τον μηχανισμό της δίψας λόγω αύξησης της ωσμωτικότητας των υγρών του σώματος οπότε η πρόσληψη νερού αυξάνεται και αποκαθίσταται ο όγκος του αίματος. Υπεύθυνη ορμόνη γι’ αυτόν τον μηχανισμό είναι η αλδοστερόνη. Οι νεφροί ρυθμίζουν την ισορροπία του νατρίου στο σώμα. Αν για παράδειγμα κάποιος προσλάβει 200gr νατρίου επιπλέον από την ποσότητα που χρειάζεται ο οργανισμός οι νεφροί θα το αποβάλουν μέσω των ούρων.

Το ανθρώπινο σώμα περιέχει 75gr νατρίου και κάθε λίτρο ιδρώτα μπορεί να περιέχει από 1-5gr άλατος. Επομένως, η απώλεια ύδατος και ηλεκτρολυτών από τον ιδρώτα σε έναν αγώνα είναι σημαντική. Δεδομένου ότι η ποσότητα ιδρώτα που χάνεται ανά ώρα στον αγώνα μπορεί να φτάσει από 1,5-3 λίτρα, ένας αθλητής με ποσότητα άλατος στον ιδρώτα 1,8gr ανά λίτρο και έντονη εφίδρωση (2 λίτρα την ώρα) μπορεί να χάσει 6-8gr νατρίου κατά τη διάρκεια δίωρου έντονου τρεξίματος. Αν αναπληρώσει απότομα την απώλεια θα αυξηθούν απότομα ο όγκος του αίματος, η αρτηριακή πίεση και θα εμφανίσει πονοκέφαλο ή άλλα σοβαρότερα συμπτώματα. Στις περισσότερες, όμως, των περιπτώσεων σε άτομα τα οποία δεν έχουν προδιάθεση για αυξημένη αρτηριακή πίεση το σώμα θα αποβάλει το νάτριο από τα νεφρά.

Είναι σωστό να αρχίζει κανείς έναν αγώνα μεγάλης απόστασης με γεμάτες αποθήκες νερού και άλατος. Ο αυξημένος όγκος αίματος σε συνδυασμό με φυσιολογική ποσότητα νατρίου συμβάλλει στην καλύτερη θερμορύθμιση και απόδοση αφού παρέχει μεγαλύτερη ποσότητα οξυγόνου και θρεπτικών ουσιών στους μύες. Πολλοί αθλητές κάνουν το λάθος να ξεκινήσουν τον αγώνα υπερυδατωμένοι (υπονατριαιμία) ή προσλαμβάνοντας μεγάλες ποσότητες άλατος. Σε άτομα με προδιάθεση οι μεγάλες ποσότητες νατρίου σχετίζονται με υπέρταση. Επίσης, το αυξημένο αιμοδυναμικό φορτίο κατά τη διάρκεια του αγώνα προκαλεί φλεγμονή των μικρών αγγείων και αυξημένο οξειδωτικό στρες. Σε χρόνια βάση η αυξημένη κατανάλωση άλατος οδηγεί σε μεταβολή στη δομή και στη λειτουργία των μεγάλων αγγείων. Με την αύξηση της ηλικίας η ευαισθησία στο νάτριο αυξάνεται και η χρόνια αύξηση της αρτηριακής πίεσης σχετίζεται με εγκεφαλικό, καρδιακή ή νεφρική νόσο. Η αντιμετώπιση δεν συνίσταται μόνο στη μείωση της πρόσληψης του νατρίου αλλά στην πρόσληψη ασβεστίου, μαγνησίου και καλίου από φρούτα και λαχανικά και στην αποφυγή κατάχρησης αλκοόλ και λιπαρών γευμάτων.

Δρόσος Βενετούλης

Πνευμονολόγος, τ. Δ/ντής ΜΕΘ Τζανείου Γενικού Νοσοκομείου Πειραιά.