Παπασιδέρης: Από μούτσος, διαμάντι του δημοτικού τραγουδιού που έδειραν οι Ιταλοί

Στους νεότερους το όνομα, Γιώργος Παπασιδέρης λέει ελάχιστα. Στους πολύ παλαιότερους πολλά. Για αρκετούς, ήταν ο κορυφαίος ερμηνευτής του δημοτικού τραγουδιού. Ο τραγουδιστής, συνθέτης, ερευνητής, Θανάσης Μωραΐτης, το 1996 κυκλοφόρησε δύο δίσκους με την FM Records. «Ο Γιώργος Παπασιδέρης τραγουδά σπάνια δημοτικά τραγούδια (Ελληνικά και Αρβανίτικα) – Αυθεντικές ηχογραφήσεις 1930-1940 από σπάνιους δίσκους 78 στροφών» και «Ο Γιώργος Παπασιδέρης τραγουδά Αμανέδες και Ρεμπέτικα – Αυθεντικές ηχογραφήσεις 1930-1940 από σπάνιους δίσκους 78 στροφών».

Μούτσος και καραγωγεύς

Στα κείμενα που συνόδευαν τους δίσκους, διαβάζουμε μεταξύ άλλων: «Ο Γεώργιος Παπασιδέρης (ή Παπασίδερης, όπως τον λένε οι συντοπίτες του) γεννήθηκε στις 14 Σεπτεμβρίου 1902 στη Σαλαμίνα (Κούλουρη). Ήταν ο τρίτος από τα εννέα παιδιά της οικογένειας του Χρήστου και της Αικατερίνης Παπασιδέρη ή Παπαϊσιδώρου (της οποίας έμοιαζε πάρα πολύ). Ήταν Αρβανίτης, όπως όλοι σχεδόν οι Κουλουριώτες. Ο πατέρας του είχε το κέντρο «Πιπεριές», στα Αλώνια, στην Κούλουρη. Το κέντρο δούλευε μόνο κάθε καλοκαίρι…

Στα 14 χρόνια του ο Γιώργος Παπασιδέρης δούλεψε μούτσος στο καΐκι του Γιώργη Μάθεση, για ένα χρόνο. Μετά, καραγωγεύς…».

Ο Γιώργης Μάθεσης ήταν ο πατέρας του Νίκου Μάθεση ή «Τρελάκια», γνωστού στιχουργού του ρεμπέτικου τραγουδιού. Ήταν ένας από τους μεγαλύτερους ιχθυεμπόρους της Κεντρικής Ψαραγοράς του Πειραιά. Αργότερα ο Παπασιδέρης έγινε καραγωγεύς, ή καραγωγέας δηλαδή οδηγός κάρου.

Γενίτσαρης: Τι έκανε όταν ένας αστυφύλακας τού έσπασε το μπουζούκι

Η Βέμπο και ο ξυλοδαρμός

Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες είναι οι αναφορές του Μωραΐτη στη… δράση του Παπασιδέρη στον πόλεμο: «Το 1940, ο Γιώργος Παπασιδέρης, συμμετέχοντας –μ’ αυτό που μπορούσε καλύτερα να κάνει– στην αγωνία της εποχής, έγραψε τα τραγούδια: “Μες στης Κλεισούρας τα βουνά”, “Μέρα και νύχτα με το ντουφέκι”. Κατά τη διάρκεια της κατοχής τραγουδούσε και τα: “Με δόξα να γυρίσετε”, “Νά ’μουν πουλί να πέταγα ψηλά στην Αλβανία”, “Και σεις βουνά της Κορυτσάς”, που ηχογράφησε το 1947. Το 1940-1 όμως, ηχογράφησε δύο τραγούδια που έγραψε μαζί με τον Δημήτρη Σέμση ή Σαλονικιό και έως τώρα ήταν άγνωστα, και με πολύ χαρά τα παρουσιάζουμε στο CD Ο Γιώργος Παπασιδέρης τραγουδά αμανέδες και ρεμπέτικα. Τα τραγούδια αναφέρονται στον Μουσολίνι και είναι τα: “Μας φέρθηκες μπαμπέσικα”, “Το κόλπο σου δεν έπιασε”…».

Σύμφωνα με τον μελετητή της Βυζαντινής Μουσικής, Φίλιππο Οικονόμου, για τα τραγούδια που έγραφε και έλεγε στο κέντρο «Έλατος», ένα βράδυ τον ξυλοκόπησαν άγρια. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Σοφία Βέμπο του είχε προτείνει λίγο πριν εισβάλουν οι γερμανοί να φύγουν μαζί από την Ελλάδα. Ο Παπασιδέρης είχε αρνηθεί ενώ η Βέμπο έφυγε στη Μέση Ανατολή.

Τραγουδούσε κάθε πανσέληνο

Σε αφιέρωμα της Ελευθεροτυπίας το 1997, o «κολλητός» του Παπασιδέρη, Bαγγέλης Λαθούρης (είχε την ταβέρνα «Το πυροφάνι» στον Aγιο Nικόλαο, στη Σαλαμίνα), είχε πει: «… τραγούδαγε δε και στην ταβέρνα μου συνέχεια, με το Mανώλη Φυστιξή, ο Γιαννάκης με το σαντούρι, ο Pούκουνας, η Bασιλική Tακουΐ, που 'χει παντρευτεί στη Xασιά, ο Aραπάκης ο τραγουδιστής. Ο Παπασιδέρης τραγουδούσε κάθε φεγγάρι, κάθε πανσέληνο. Όταν είχε φεγγάρι, οι ψαράδες δεν πιάνανε ψάρια και κάνανε αναγκαστικά ρεπό 4-5 μέρες, αράζανε κι ακούγανε το Γιώργο. Πήγε να παίξει στην Ήπειρο. Φύγανε όλοι από το κέντρο που ήτανε οι Xαλκιάδες και πήγανε να ακούσουνε τον Παπασιδέρη».