Ελία Καζάν: Ο σκηνοθέτης που ανέδειξε τον Μάρλον Μπράντο και κατέδωσε τον Ζιλ Ντασέν

Το κανονικό του όνομα ήταν Ηλίας Καζαντζόγλου. Ο Ελία Καζάν, όπως έκανε καριέρα, ήταν Έλληνας σκηνοθέτης του θεάτρου και του κινηματογράφου στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Θεωρείται ο σκηνοθέτης που ανέδειξε τον Μάρλον Μπράντο και τον Γουόρεν Μπίτι. Συνέβαλε στην καθιέρωση της προσέγγισης του ηθοποιού με βάση τη μέθοδο, που είχε αναπτύξει ο Κωνσταντίν Στανισλάβσκι. Οδήγησε 21 ηθοποιούς στις υποψηφιότητες των Όσκαρ.

Οι ταινίες

Ξεκίνησε την καριέρα του ως ηθοποιός στο θέατρο «Group Theatre» όπου παρέμεινε στη περίοδο 1932-1939. Το 1934 εγγράφεται στο Κομμουνιστικό Κόμμα Αμερικής, στο οποίο παραμένει για περίπου 1,5 χρόνο. Το 1942 μεταπήδησε στη σκηνοθεσία παρουσιάζοντας τη πρώτη του παράσταση «Με τα δόντια» του Θόρντον Γουάιλντερ. Έκτοτε άρχισε να ανεβάζει με αυξανόμενη επιτυχία έργα διάσημων αμερικανών συγγραφέων. Εν τω μεταξύ το 1945 άρχισε να «γυρίζει» κινηματογραφικές ταινίες όπου και έγινε διάσημος στο Broadway, σκηνοθετώντας, ανάμεσα σε άλλα, τα έργα «Ένα δέντρο μεγαλώνει στο Μπρούκλιν» (1945), «Το μεγάλο κατηγορώ» (1946), «Συμφωνία Κυρίων» (1947), «Λεωφορείον ο πόθος» (1951), «Βίβα Ζαπάτα» (1952), «Το λιμάνι της αγωνίας» (1954), «Ένα πρόσωπο στο πλήθος» (1957), «Λάσπη στ' αστέρια» (1960), «ο Θάνατος του Εμποράκου», «Ανατολικά της Εδέμ»,το «Αμέρικα, Αμέρικα» και «Λυσσασμένη Γάτα». Τιμήθηκε με δύο βραβεία Όσκαρ σκηνοθεσίας για τα έργα «Συμφωνία Κυρίων» και «Το Λιμάνι της Αγωνίας», ενώ ήταν τρεις φορές υποψήφιος για τα έργα «Λεωφορείο ο πόθος», «Ανατολικά της Εδέμ» και «Αμέρικα, Αμέρικα». Το 1999 η Αμερικανική Ακαδημία Κινηματογράφου του απένειμε Τιμητικό Όσκαρ για το σύνολο του έργου του.

Με καταγωγή από την Καισάρεια της Μικράς Ασίας, γεννημένος στην Κωνσταντινούπολη στις 7 Σεπτεμβρίου του 1909, μετανάστευσε με την οικογένειά του στις ΗΠΑ.

Πώς κατέδωσε τον Ζιλ Ντασέν

Ο Καζάν κατακρίθηκε για τη συνεργασία του το 1952 με την Επιτροπή Αντιαμερικανικών Δραστηριοτήτων, μέσω της οποίας κατέδωσε στις αρχές συναδέλφους του ως κομμουνιστές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι όταν είχε καταδώσει τον σκηνοθέτη Ζιλ Ντασέν ως κομμουνιστή, με αποτέλεσμα ο τελευταίος να καταφύγει τελικά στην Ευρώπη. Όταν η Ακαδημία προσέφερε το 1999 το τιμητικό βραβείο για το σύνολο της καριέρας του στον Καζάν, πολλοί συνάδελφοι του και ηθοποιοί αντέδρασαν και αποχώρησαν από την απονομή, ως ένδειξη διαμαρτυρίας καθώς δεν μπορούσαν να ξεχάσουν την προδοσία του.

Η συνέντευξη

Κάποτε βρέθηκε στην Ελλάδα. Ήταν στις 25 Ιουνίου του 1958 όταν ταξίδεψε με το υπερωκεάνιο «Ολύμπια». Ήταν 49 ετών και τότε ένας 24χρονος δημοσιογράφος κατάφερε να του πάρει συνέντευξη. Το όνομά του ήταν, Φρέντι Γερμανός. Η συνέντευξη δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Ελευθερία».

ΦΓ: Ποια θεωρείτε βασική αδυναμία της εποχής μας κύριε Καζάν;

ΕΚ: Τον πόλεμο

ΦΓ: Ποιο είναι το βασικότερο πρόβλημα που έχει να αντιμετωπίσει ο σημερινός καλλιτέχνης;

ΕΚ: Το πρόβλημα του Αμερικανού καλλιτέχνη όπως διαγράφεται σήμερα είναι να μείνει αυτός που είναι. Να μείνει πηγαίος, αληθινός αυθόρμητος. Ν’ αντισταθεί στις δυνάμεις που αγωνίζονται να τον επηρεάσουν κατά τον έναν ή τον άλλον τρόπο.

ΦΓ: Τι πιστεύετε για τον Τσάρλι Τσάπλιν;

ΕΚ: Είναι η μεγαλύτερη μορφή του κινηματογράφου, τον προτιμώ ως σκηνοθέτη.

ΦΓ: Ποια είναι η αιτία της κρίσεως που περνά ο Αμερικανικός κινηματογράφος;

ΕΚ: Γυρίζονται ταινίες μόνο για να κάνουν παράδες.

ΦΓ: Τι θα είχατε να πείτε για τον Ελληνικό κινηματογράφο;

ΕΚ: Ασφαλώς και έχω. Είδα τις δύο ταινίες του Κακογιάννη, τη «Στέλλα» και «Το κορίτσι με τα μαύρα». Προτιμώ το δεύτερο, η δουλειά του Κακογιάννη μου αρέσει.

ΦΓ: Τι έχετε να πείτε για τον Μάρλον Μπράντο και τον Τζέιμς Ντιν

ΕΚ: Ο Μάρλον Μπράντο είναι θαυμάσιος. Έχει ταλέντο, είναι έξυπνος και σε νιώθει απόλυτα όταν συζητάς μαζί του. Ο Ντιν προσπάθησε να μιμηθεί τον Μπράντο αλλά δεν είχε την εξυπνάδα του Μάρλον. Ήταν ένας πρωτόγονος τύπος. Ένας τρελός έφηβος που μεθούσε, τραγουδούσε, σωφάριζε προσπαθώντας να τα αισθανθεί όλα πολύ έντονα.