Γιορτινές ιστορίες: Τουρνουά ποδοσφαίρου στα παλιά Γιάννινα και οι περιπέτειες σε ταξίδια του ΠΑΣ

Αυτές τις ημέρες τα Γιάννινα είναι μαγεία έτσι όπως είναι στολισμένα για τα Χριστούγεννα. Ειδικά το βράδυ με τα λαμπιόνια η πόλη καθρεφτίζεται στα νερά της λίμνης, δημιουργώντας εικόνες για καρτ ποστάλ. Είναι έτοιμη να υποδεχθεί και πάρα πολλούς επισκέπτες που θέλουν να περάσουν εδώ τις γιορτές. Όπως λέει στο «ΦΩΣ» ο πρόεδρος της ένωσης ξενοδόχων Ιωαννίνων Στάθης Σιούτης, οι κρατήσεις σε ξενοδοχεία και καταλύματα της περιοχής από Χριστούγεννα μέχρι και τα Φώτα είναι σε υψηλό ποσοστό. Για τα Χριστούγεννα υπάρχει πληρότητα 90% που κατά τις εκτιμήσεις του μπορεί να φτάσει και σε 100%. Σε αυτό βοήθησαν οι δύο μεγάλοι οδικοί άξονες Εγνατίας και Ιόνιας Οδού που τέμνονται στην περιοχή των Ιωαννίνων, ο εκσυγχρονισμός του αεροδρομίου, το υψηλό επίπεδο παροχής υπηρεσιών στον τομέα του τουρισμού, της διαμονής και της εστίασης και στις ομορφιές της περιοχής. Στα Γιάννινα δεν πλήττεις ποτέ, ακόμα και σε καθημερινές ημέρες. Πόσω μάλλον τώρα που η πόλη μοιάζει με νεράιδα, με στολισμένους δρόμους, καταστήματα, κτίρια, πλατείες. Η περιοχή προσφέρεται για όλα τα γούστα. Διασκέδαση, νυχτερινά μαγαζιά, καφέ και πολύ καλό φαγητό, φοβερά τοπία για αποδράσεις και εκδρομές. Όπως μας είπε ο κύριος Σιούτης, ένας νέος και πολύ δραστήριος άνθρωπος, οι προορισμοί των επισκεπτών είναι παντού. Στην πόλη, στα Ζαγοροχώρια, στο Μέτσοβο, στα Τζουμέρκα με τα αλπικά τοπία, στην Κόνιτσα, στα χωριά του ακριτικού Πωγωνίου. Αυτές τις ημέρες άρχισε να λειτουργεί και το χιονοδρομικό κέντρο Ανηλίου.

^{«Έχουμε 90% πληρότητα» λέει στο «ΦΩΣ» ο πρόεδρος των ξενοδόχων Στάθης Σιούτης}

Αυτά ως μια πρώτη γεύση για το κλίμα των ημερών στα Γιάννινα και στην ευρύτερη περιοχή περιμένοντας τις άγιες ημέρες των Χριστουγέννων. Στο πνεύμα των ημερών συμβαδίζει και η σημερινή θεματολογία της στήλης. Ζητήσαμε από ανθρώπους του ποδοσφαίρου να μας θυμίσουν κάποιες ιστορίες από το παρελθόν που βίωσαν τέτοιες ημέρες στα γήπεδα, καθώς παλιά δεν υπήρχε διακοπή των πρωταθλημάτων, όπως γίνεται τα τελευταία χρόνια. Ομάδες ταξίδευαν χρονιάρες μέρες, κάνοντας πολλές φορές στον δρόμο Χριστούγεννα και Πρωτοχρονιά. Παράλληλα, θα πάμε και στα παλιά Γιάννινα. Θα παραθέσουμε ένα απόσπασμα από το αξιόλογο βιβλίο του αείμνηστου Δημητρίου Κοράκη για τις γιορτές των Χριστουγέννων σε δύσκολες αλλά ρομαντικές εποχές, όταν ακόμα υπήρχαν γειτονιές και καντάδες στους δρόμους. Θα αναφερθούμε και στα τουρνουά που γίνονταν τις ημέρες των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς στα Γιάννινα, κυρίως στη δεκαετία του ’50, όταν δεν υπήρχαν τα πανελλήνια πρωταθλήματα.

Πώς ήταν τα Χριστούγεννα στα παλιά Γιάννινα; Ο αείμνηστος Δημήτριος Κοράκης, μια σημαίνουσα προσωπικότητα του τόπου, πρόεδρος του συλλόγου παλιών Γιαννιωτών, στο βιβλίο του «Ιστορίες από τα παλιά Γιάννινα» γράφει: «Από τα χαράματα σχεδόν της παραμονής των Χριστουγέννων ξυπνούσαν οι γειτονιές των παλιών Γιαννίνων από τα κάλαντα που έλεγαν τα μικρά παιδιά, ζεστά ντυμένα, από σπίτι σε σπίτι, και όλοι άνοιγαν τις πόρτες τους με καλοσύνη για το έθιμο και το καλό και με ευχαρίστηση τούς έδιναν το φιλοδώρημα. Μετά από νηστεία πολλοί μεγάλοι και κυρίως τα παιδιά πηγαίναμε στην εκκλησία, φορώντας καινούργια ρούχα, για να μεταλάβουμε, αφού παίρναμε την ευχή των μεγάλων του σπιτιού μας. Επιστρέφοντας από την εκκλησία, νηστικοί μετά τη μεταλαβιά, τρώγαμε τις λεπτές τηγανίτες που είχαν σχήμα φιόγκου και τις οποίες οι γυναίκες των γιαννιώτικων σπιτιών, αφού τις τηγάνιζαν, τις περιχύνανε με μέλι και τριμμένα καρύδια, τις λέγαμε δε λαλαγκίτες. Προ των Χριστουγέννων στολίζαμε ένα κλωνάρι πεύκου ή ένα κλωνάρι άλλου δέντρου χωρίς φύλλα, συνήθως συκιάς, το οποίο χρωματίζαμε με ασημί μπογιά κι απάνω του κρεμούσαμε καρύδια χρυσωμένα και εικόνες με αγγελούδια και βάζαμε μπόλικο βαμπάκι για χιόνι. Αυτό το χριστουγεννιάτικο δέντρο το τοποθετούσαμε σε μια γωνιά του μαντζάτου του σπιτιού μας, βάζοντας στη βάση του μια χάρτινη φάτνη με τις σχετικές παραστάσεις κι έτσι συμπληρωνόταν η εορταστική ατμόσφαιρα του δωματίου. Το μεσημέρι των Χριστουγέννων όλοι κάθονταν γύρω από το γιορτινό τραπέζι και έτρωγαν με χαρά και ευχές για υγεία σαλάτες της εποχής, τυριά, πρασοσέλινο και γιαπράκια κι έπιναν καλό σπιτίσιο κρασί».

Το Κύπελλο Χριστουγέννων στα Γιάννινα

^{Ο Αβέρωφ Ιωαννίνων στη δεκαετία του ’60. Όρθιοι από αριστερά: Μπούλιας, Τσώλης, Μάντζιος, Νίκας, Αναστασίου, Σύρμας. Καθιστοί: Μπρίκος, Τζιότζιος, Φ. Παπαδόπουλος, Τζαμάκος, Ξανθόπουλος}

Στη δεκαετία του ’50 τα Χριστούγεννα κάθε έτους τοπικοί φορείς ή και οι αρχές του τόπου θεσμοθετούσαν το λεγόμενο Κύπελλο Χριστουγέννων. Ήταν ένα τουρνουά ποδοσφαίρου με τη συμμετοχή των τοπικών ομάδων Αβέρωφ, Ατρόμητου και Ολυμπιακού. Πολλές φορές έπαιρνε μέρος και η ομάδα της μεραρχίας στρατού, στην οποία υπήρχαν και παίκτες από μεγάλες ομάδες του κέντρου υπηρετώντας τη θητεία τους. Κυρίως καλούσαν αθηναϊκές ομάδες στα Γιάννινα που έδιναν παιχνίδια από τα Χριστούγεννα μέχρι την Πρωτοχρονιά με τις τοπικές ομάδες και η νικήτρια κατακτούσε το κύπελλο. Ήταν τα δύσκολα χρόνια μετά τον πόλεμο με τους Ιταλούς, τη γερμανική κατοχή, τον εμφύλιο σπαραγμό και το γήπεδο ήταν μια διέξοδος για τους κατοίκους της περιοχής. Το ίδιο γινόταν και το Πάσχα. Τα Χριστούγεννα του 1953 το Κύπελλο Χριστουγέννων είχε αθλοθετήσει ο γιατρός και πρώτος πρόεδρος της νεοϊδρυθείσας Ένωσης Ποδοσφαιρικών Σωματείων Ηπείρου Αθανάσιος Φωτιάδης. Στον τελικό της 27^ης Δεκεμβρίου ο Ατρόμητος κέρδισε με σκορ 2-1 τον Αβέρωφ. Ο κόσμος διψούσε για ποδόσφαιρο, η αντιπαλότητα των ομάδων ήταν σε βαθμό συναγερμού! Την επόμενη χρονιά αθλοθέτησε το κύπελλο ο δήμαρχος Γρηγόρης Σακκάς, γνωστός και ως «Γόρης» στους κατοίκους, αφού ήταν ένας πολύ λαϊκός τύπος. Νικητής και πάλι ο Ατρόμητος με σκορ 5-1 επί του Αβέρωφ. «Κύριον χαρακτηριστικόν του αγώνος υπήρξεν η σκληρότης και η τραχύτης μέχρι του σημείου που οι παίκται και των δύο ομάδων να αφήνουν την μπάλα και να κλωτσούν τους αντιπάλους των» έγραφε ο «Ηπειρωτικός Αγών» στο φύλλο της 3^ης Ιανουαρίου 1955.

Ο Φωστήρας στην Ήπειρο

^{Ο διεθνής γκολκίπερ Στάθης Τσανακτσής αγωνίστηκε στο τουρνουά Χριστουγέννων 1956}

Τα Χριστούγεννα του 1955 προσκλήθηκε στα Γιάννινα ο Αθηναϊκός που έδωσε παιχνίδια με Αβέρωφ, Ατρόμητο και στη συνέχεια με τον Παναμβρακικό Άρτας. Το 1956 στο χριστουγεννιάτικο τουρνουά των Ιωαννίνων έλαβε μέρος ο Φωστήρας, γνωστός αργότερα και ως «φονέας των γιγάντων». Τερματοφύλακας στην ομάδα του Ταύρου ήταν ο Οικονομόπουλος, ξάδελφος του Τάκη Οικονομόπουλου. Το «πουλί» είχε πει παλαιότερα σε συνέντευξη ότι ο ξάδελφός του που ήταν στον Φωστήρα τον προπονούσε από μικρό και του έμαθε τα μυστικά αυτής της θέσης. Εκείνες τις ημέρες ήταν στα Γιάννινα για να περάσει τις γιορτές ο Στάθης Τσανακτσής, που είχε μεταγραφεί το καλοκαίρι του 1955 στον Απόλλωνα Αθηνών από τον Ατρόμητο Ιωαννίνων και κλήθηκε να βοηθήσει την πρώην ομάδα του. Ο τελικός έγινε στις 25 Δεκεμβρίου 1956, όπου ο Φωστήρας κέρδισε 2-1 τον Ατρόμητο. «Χρόνια οι φίλαθλοι είχον να παρακολουθήσουν έναν τόσον ωραίον αγώνα, με κυρίαρχον στοιχείον την τέχνην» σημείωνε ο «Ηπειρωτικός Αγών», συνεχίζοντας: «Αμφότεραι αι ομάδαι απέδωσαν εξαίρετα και εδημιούργησαν συνασπαστικάς φάσεις που καταμάγευσαν τους οκτώ και πλέον χιλιάδες θεατάς. Ήρκισεν ένα γκολ που εσημειώθη εις το τελευταίον λεπτόν του αγώνος, ότε το σκορ ήτο 1-1, δια να δώση την νίκην εις τον Φωστήραν». Με τον Φωστήρα αγωνίστηκαν οι Οικονομόπουλος, Παυλίδης, Βαγιωνής, Σαπιγίδης, Κρεμμύδας, Φόρης, Χατζηδήμου, Κορωναίος, Κόκκαλος, Αηδινιώτης, Γεωργαλάς. Με τον Ατρόμητο Ιωαννίνων αγωνίστηκαν οι Τσανακτσής, Λέντζος, Σιδηρόπουλος, Γκαρανάτσης, Καραμανωλάκης, Παπακοσμάς, Παπλιάκος, Τσακελίδης, Παπαηλίας, Ζώης, Μπαλτούμας (Ράτσικας).

«Κοντέψαμε να πνιγούμε με τον Μοντέζ»

Στα νεότερα χρόνια, από τη δεκαετία του ’60 και μετά, που δημιουργήθηκαν τα πρωταθλήματα Α’ και Β’ Εθνικής, σταμάτησαν τα τουρνουά Χριστουγέννων, καθώς γίνονταν τα επίσημα παιχνίδια. Καθ’ όλη τη διάρκεια των εορτών υπήρχε πλήρης αγωνιστική δραστηριότητα Χριστούγεννα και Πρωτοχρονιά. Έτυχε ποδοσφαιριστές, όταν οι ομάδες τους αγωνίζονταν εκτός έδρας, να περάσουν τις άγιες ημέρες σε λεωφορεία και καράβια, σε φουρτούνες στην πορθμειακή γραμμή Ρίου – Αντιρρίου ή στα χιόνια όταν είχαν αγώνες στη Βόρεια Ελλάδα και έπρεπε να διασχίσουν την περιοχή της Κατάρας. Ο παλιός άσος του ΠΑΣ, Τάκης Γραμμενιάτης, μιλώντας στο «ΦΩΣ» για το τι θυμάται από τους αγώνες ημέρες Χριστουγέννων μάς είπε: «Όταν γινόταν το καλοκαίρι η κλήρωση των αγώνων, παρακαλούσαμε να μην έχουμε τέτοιες ημέρες μακρινά παιχνίδια εκτός έδρας. Συνήθως ταξιδεύαμε με λεωφορείο, σπάνια με αεροπλάνο, οι δρόμοι δεν είναι όπως σήμερα και πολλές φορές χρονιάρες μέρες ήμασταν στον δρόμο, αφήνοντας μόνη την οικογένειά μας. Μπορώ να γράψω βιβλίο το τι περάσαμε στις αποστολές. Θυμάμαι μια χρονιά, παραμονές Πρωτοχρονιάς, κοντέψαμε να πνιγούμε στο ταξίδι της επιστροφής στα Γιάννινα. Δεν είχαμε βγει ακόμη στην Α’ Εθνική και παραμονές Πρωτοχρονιάς παίξαμε στο Ναύπλιο με τον Πανναυπλιακό. Φτάνοντας στο Ρίο, είχε απαγορευτεί ο απόπλους των φέριμποτ για το Αντίρριο γιατί φυσούσε αέρας και είχε πολύ κύμα η θάλασσα. Μας είχε πιάσει η νύχτα, ενώ είχε χαλάσει και το λεωφορείο. Γυρίζαμε με ταξί. Εγώ ήμουν με τον Μοντέζ και με τον Ράκια τον φροντιστή. Μας είπαν ότι από το Αίγιο υπάρχει γραμμή για Ιτέα, ώστε να βγούμε απέναντι στη Στερεά Ελλάδα. Περάσαμε με ένα καρυδότσουφλο, μας πήγαινε μια στην ανατολή και μια στη δύση, είπαμε ως εδώ ήταν. Τρομάξαμε από τον φόβο μην πνιγούμε μέχρι να βγούμε απέναντι. Πρωτοχρονιά κάναμε καθ’ οδόν για τα σπίτια μας».

Σε καντίνα χριστουγεννιάτικο τραπέζι!

Ο Τάκης Γραμμενιάτης είναι ζωντανή ιστορία. Συνεχίζει τις εντυπωσιακές αφηγήσεις του: «Σου το είχα πει και παλιά που πηγαίναμε στο Αίγιο για να παίξουμε με τον Παναιγιάλειο και φάγαμε σε μια καντίνα μετά την Αμφιλοχία. Κανονικά δεν έπρεπε να παίξουμε και να γυρίσουμε πίσω στα σπίτια μας σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την προχειρότητα της διοίκησης. Το ματς ήταν τη δεύτερη μέρα των Χριστουγέννων. Την ημέρα των Χριστουγέννων ξεκινήσαμε με το λεωφορείο για το Αίγιο. Ελπίζαμε ότι θα βρούμε ανοιχτό κάποιο εστιατόριο για να φάμε. Δεν βρήκαμε τίποτα, παρά μόνο μια καντίνα λίγο κάτω από την Αμφιλοχία. Στην καντίνα με σουβλάκια και σάντουιτς στήσαμε το χριστουγεννιάτικο τραπέζι. Ζητήσαμε λίγο κρασί για το καλό της ημέρας και δεν μας επέτρεψε να πιούμε ο Φαρία. Μόνο νερό και κόκα κόλα».

Ο ιστορικός πρόεδρος του ΠΑΣ, Γιώργος Κωνσταντόπουλος, στην πρόσφατη συνέντευξη που κάναμε στο «ΦΩΣ» μάς εξιστόρησε και χριστουγεννιάτικες ιστορίες που κρατήσαμε για το σημερινό θέμα: «Θυμάμαι παλιά, που ήταν ο πατέρας μου Σπύρος Κωνσταντόπουλος πρόεδρος στον Ατρόμητο Ιωαννίνων, τις ημέρες των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς όλη η ομάδα έτρωγε στο σπίτι μας. Όταν ξεκίνησα να ασχολούμαι με τον ΠΑΣ και ήμουν πρόεδρος του συνδέσμου φιλάθλων, πολλές φορές ταξιδεύαμε για εκτός έδρας παιχνίδια και χρονιάρες μέρες. Όταν το καλοκαίρι του 1977 έγινα πρόεδρος του ΠΑΣ, τα Χριστούγεννα διαχειρίστηκα ένα πολύ σοβαρό θέμα που ήταν η απεργία των παικτών. Τη δεύτερη μέρα των Χριστουγέννων του 1977 είχαμε παιχνίδι στα Γιάννινα με τον Πιερικό. Οι παίκτες όλων των ομάδων κατέβηκαν σε απεργία με απόφαση του ΠΣΑΠ. Δεν ήταν ακόμη το ποδόσφαιρο επαγγελματικό, αλλά οι αμειβόμενοι ποδοσφαιριστές είχαν ξεκινήσει τους αγώνες προς αυτήν την κατεύθυνση. Η πολιτεία μέσω του υφυπουργείου Αθλητισμού μάς διεμήνυσε ότι όποια ομάδα δεν κατέβει να αγωνιστεί με τους ερασιτέχνες ποδοσφαιριστές θα μηδενιστεί. Είχαμε προπονητή τον Αντώνη Γεωργιάδη. Συνεννοηθήκαμε να γυμνάσει κανονικά την πρώτη ομάδα μήπως λυθεί τελευταία στιγμή η απεργία και αγωνιστεί, αλλά και την ερασιτεχνική ομάδα. Τελικά βάλαμε να παίξουν οι ερασιτέχνες ποδοσφαιριστές που κέρδισαν 2-0 τον Πιερικό. Την επόμενη χρονιά είχαμε παραμονές Χριστουγέννων αγώνα με τον Άρη στη Θεσσαλονίκη. Υπήρχε κακοκαιρία στην Κατάρα, το λεωφορείο με την ομάδα έφτασε πρωί στα Γιάννινα. Δεν είχαμε και κινητά τηλέφωνα για να μιλάμε με τον οδηγό. Εγώ τους είχα πει να μείνουν στη Θεσσαλονίκη, αλλά οι παίκτες ήθελαν να γυρίσουν για να είναι κοντά στις οικογένειές τους. Την αγωνία που τράβηξα μέχρι να γυρίσει το λεωφορείο στα Γιάννινα δεν την ξεχνώ ποτέ».

Ο Γκμοχ είδε… λύκο στην Κατάρα

^{Παραμονές Πρωτοχρονιάς του 1979 ο Γκμοχ είδε… λύκο στην Κατάρα}

Δύο ματς εκτός έδρας έδωσε τέτοιες μέρες του 1979 ο ΠΑΣ Γιάννινα. Στις 26/12/1979 έπαιξε εκτός έδρας με την Καστοριά και στις 30/12/1979 με τη Λάρισα στο Αλκαζάρ. Ο Γιάτσεκ Γκμοχ, που αρχές του μήνα είχε αναλάβει την τεχνική ηγεσία, περιγράφει το ταξίδι επιστροφής από τη Λάρισα στα χιονισμένα βουνά της Πίνδου στο βιβλίο του «Πέντε χρόνια στο Ελλάντα»: «Μόλις ανεβήκαμε στην Κατάρα, το χιόνι έπεφτε τόσο πυκνό που δεν βλέπαμε στα πέντε μέτρα. Ο οδηγός δεν τολμούσε να πατήσει το γκάζι. Με πέντε χιλιόμετρα την ώρα πήγαινε το πούλμαν. “Πού βρίσκεσαι, Γκμοχ;” αναρωτήθηκα. “Πάλι στη Νορβηγία;”. Κάναμε πέντε ώρες να περάσουμε το βουνό. Θυμάμαι κάποια στιγμή που βγήκαμε για να χαζέψω είχε μισό μέτρο χιόνι. Εκείνο το βράδυ είδα για πρώτη φορά λύκο στη ζωή μου. Ο οδηγός, ρίχνοντας τα μεγάλα φώτα, είχε επισημάνει τις πατημασιές του στο χιόνι. Και κάποια στιγμή είδα τον λύκο με τα κόκκινα μάτια του. Είχε αγριέψει. Ευτυχώς ο λύκος έκανε μεταβολή και χάθηκε σε κάποια πλαγιά της Πίνδου. Θυμάμαι τον Κοντογιωργάκη που αστειεύτηκε λέγοντας: “Μίστερ, μη φοβάσαι, ο λύκος κάνει απεργία….”. Το είπε αυτό γιατί ετοίμαζαν πάλι οι παίκτες απεργία για συνδικαλιστικά τους ζητήματα».

Μια παρόμοια περιπέτεια στην ορεινή διάβαση της Κατάρας, ενδιάμεσα της διαδρομής της παλιάς εθνικής οδού Ιωαννίνων – Τρικάλων, μας είχε διηγηθεί παλαιότερα και ο αείμνηστος Αντώνης Γεωργιάδης. Είχε πάει στη Θεσσαλονίκη για να δει το νεογέννητο παιδί του και επιστρέφοντας στα Γιάννινα την ημέρα που ο ΠΑΣ έπαιζε με τον Παναθηναϊκό αποκλείστηκε στα χιόνια. Το ματς ήταν στις 11 Δεκεμβρίου 1977. Αγωνιούσε ο ίδιος μέσα στα χιόνια, αγωνιούσαν και στο ξενοδοχείο καθώς πλησίαζε η ώρα του αγώνα και δεν υπήρχε ο κυρ-Αντώνης για να κάνει την τακτική και να βγάλει την ενδεκάδα. Έφτασε στα Γιάννινα με την ψυχή στο στόμα λίγο πριν ξεκινήσει ο αγώνας. Όλα τα υπόλοιπα τα είχε αναλάβει ο βοηθός του, Ανδρέας Καραμανωλάκης.