«Η βία της αποτυχίας»

Ο Πέτρος Μάρκαρης θα εμφανιστεί στη λογοτεχνία το 1995, προσδίδοντας από την πρώτη στιγμή στο αστυνομικό μυθιστόρημα έναν συγκροτημένο κοινωνικοπολιτικό χαρακτήρα: χαρακτήρας ο οποίος θα του εξασφαλίσει ένα μόνιμο (και ιδιαιτέρως πιστό) διεθνές κοινό. Ο Μάρκαρης κρατάει στα βιβλία του κάποια στοιχεία από το νουάρ, μένοντας μακριά από την πατροπαράδοτη ιστορία μυστηρίου. Το ένα από τα δεδομένα του νουάρ είναι η υπερπαρουσία της μεγαλούπολης, το άλλο οι αλλεπάλληλοι φόνοι μέσω των οποίων εξελίσσεται η πλοκή. Και ως προς τις δύο αυτές παραμέτρους, στον Μάρκαρη κυριαρχεί η εικόνα μιας Αθήνας με πολλαπλά ταξικά στρώματα ενώ η αγρίως διεφθαρμένη (κυριολεκτικώς σάπια) συλλογική πραγματικότητα, στην οποία παραπέμπει η σωρεία των φόνων, προέρχεται τόσο από τον κόσμο του κοινού ποινικού εγκλήματος και τις διασυνδέσεις του με κάποιες πολιτικές ή οικονομικές ελίτ (όπως στο κλασικό νουάρ) όσο και από μια πληθώρα συμπτωμάτων της κοινωνικο-οικονομικής παθολογίας της σύγχρονης Ελλάδας, με έμφαση σε καταστάσεις που βιώνει ο μέσος άνθρωπος στην καθημερινότητά του είτε ως πολίτης είτε ως καταναλωτής ειδήσεων.

Ο κεντρικός χαρακτήρας του συγγραφέα, ο αστυνόμος Χαρίτος, εκπροσωπεί έναν κάθε άλλο παρά εντυπωσιακό αξιωματικό, που όταν δεν δουλεύει, σπεύδει να επιστρέψει στην οικογενειακή του γαλήνη. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως ο Μάρκαρης συνομιλεί απευθείας με τον Γιάννη Μαρή και με τον αρχετυπικό αστυνόμο Μπέκα. Όπως κι ο Μπέκας, ο Χαρίτος δεν μπλέκεται με τα πολιτικά, αλλά είναι μάλλον συντηρητικός, με τη διαφορά πως διατηρεί μακροχρόνιο φιλικό δεσμό με τον Ζήση, που κυνηγήθηκε επί δικτατορίας ως αριστερός και θα ταυτιστεί πλέον πρόθυμα με τον ρόλο του μυστικοσυμβούλου του. Ανάμεσα σε άλλα, ο Μάρκαρης θα στηρίξει στον Χαρίτο και το χιούμορ του, το οποίο εμπλουτίζει συχνά τα μυθιστορήματά του με μια διάσταση αστυνομικής κωμωδίας. Με χιουμοριστικούς τόνους θα αποδώσει ο Μάρκαρης και όσα συμβαίνουν στο οικογενειακό περιβάλλον του Χαρίτου. Χιουμοριστικό, τέλος, είναι και το κλίμα μέσα από το οποίο αντιμετωπίζει ο Χαρίτος όσα τον περιτριγυρίζουν στον επαγγελματικό του βίο: από τη διαπλοκή της υπηρεσίας με το εκάστοτε κομματικό κράτος μέχρι τον εγκλωβισμό της ελληνικής κοινωνίας στις ποικίλες και δια βίου αθεράπευτες αδράνειές της.

Όψεις του μυθιστορηματικού κόσμου του Μάρκαρη θα συναντήσουμε και στο βιβλίο του «Η βία της αποτυχίας», που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Κείμενα. Το βασικό θέμα τώρα είναι, όπως και άλλοτε, τα καυτά αγκάθια της κοινωνικής επικαιρότητας και ιδίως της βίας η οποία πλήττει πανεπιστήμια και σχολεία. Ο χορός της δράσης ανοίγει με τον φόνο ενός καθηγητή Οικονομικών εντός του πανεπιστημιακού χώρου. Ο Χαρίτος (διευθυντής της Ασφάλειας Αττικής πια) και η νεαρή αστυνόμος Αντιγόνη Φελέκη θα πέσουν πάνω σε διαδοχικά προβλήματα: τις συγκρούσεις μεταξύ αστυνομίας και φοιτητών, μια πρόσθετη δολοφονία (τη δολοφονία ενός γραμματέα Μέσης Εκπαίδευσης του υπουργείου Οικονομικών), καθώς και την ένταση μιας πρωτοφανούς διαμάχης - της διαμάχης ανάμεσα σε όσους σπουδάζουν, διδάσκουν και υπερασπίζονται τις ουμανιστικές επιστήμες και σε εκείνους, οι οποίοι είναι στραμμένοι στην οικονομία και στην τεχνολογία. Η αντίθεση απασχολεί την Ελλάδα και τη διεθνή κοινότητα από χρόνια, εδώ, όμως, αποκτά μια ένα ανησυχαστικό βάθος, το οποίο έχει να κάνει με τον ανταγωνισμό, με τον φθόνο και με την εξόντωση, όπως χαρακτηριστικά μονολογεί κάποια στιγμή ο Χαρίτος.

Πίσω από τους πρώτους φόνους η αστυνομία θα ανακαλύψει σειρά νέων δολοφόνων, οι οποίοι έχουν σκοτώσει για τους ακριβώς αντίθετους λόγους τούς πρώτους. Τα σχολικά χρόνια και το τραύμα του σχολικού εκφοβισμού σε άμεση συνάρτηση με τις μαθητικές και φοιτητικές φιλοδοξίες που δεν ανταποκρίνονται στη νεότερη παραγωγή και στις επίζηλες θέσεις εργασίας του σήμερα. Η έκταση του κακού θα επηρεάσει συμβολικά ακόμα και τον φιλικό περίγυρο του Χαρίτου στο πρόσωπο του Ζήση.

Με μια σοφά και εξονυχιστικά υπολογισμένη πλοκή, με κοφτή αφήγηση και γοργή εναλλαγή εικόνων, τοπίων και σκηνικών δράσης, με ζωηρούς διαλόγους και με κοινωνική οξύτητα η οποία καλεί την προσοχή όλων, χωρίς να παραμερίζει την ευαισθησία που απαιτούν οι κρίσιμες περιστάσεις, ο Μάρκαρης αποδεικνύει στη «Βία της αποτυχίας» όχι μόνο την κοινωνική μα και τη συγγραφική του εγρήγορση.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ