Ο Κάφκα και η υψηλή αίσθηση του χιούμορ

Η περίπτωση Κάφκα είναι ασφαλώς μοναδική στα παγκόσμια λογοτεχνικά χρονικά. Ο γερμανόφωνος Τσέχος ανέμειξε δεξιοτεχνικά την αλληγορία, το δράμα και την αφήγηση της παραβολής δημιουργώντας ένα έργο που δίνει την ψευδαίσθηση του ημιτελούς.

Η σιβυλλική γραφή του Κάφκα εμπεριέχει γενναίες δόσεις χιούμορ αρκεί να σκεφτούμε ότι όταν ο ίδιος διάβασε για πρώτη φορά την «Μεταμόρφωση» σε φίλους, εκείνοι γέλασαν με την καρδιά τους. Ο Καφκικός παραλογισμός αποτελεί χιουμοριστικο σχόλιο του ανθρώπου και της κοινωνίας του. Η δυστοπία της «Δίκης» γελοιοποιεί την περιβολή της γραφειοκρατίας, τον ανελεύθερο κόσμο, τον αιώνα των σοφιστών κατά τον οποίο οργίασε η Ιστορία. Η ειρωνεία που προκύπτει από την ασυμμετρία των χαρακτήρων και της δράσης μέσα στο μυθιστόρημα προκαλεί τη θυμηδία του αναγνώστη. Από τη «Δίκη» μέχρι τη «Μεταμόρφωση» ο Κάφκα ανέδειξε τα παιχνίδια του ανθρώπινου μυαλού, την ασύλληπτη γεωμετρία της καθημερινότητας, το πανόραμα της βαθύτερης θλίψης που στερείται ακριβώς τη χιουμοριστική ματιά.

Ο Κάφκα είναι ένας ανεστραμμένος Ραμπελαί, ένας θιασώτης του Θερβάντες αλλά είναι κι ένας πρόδρομος για συγγραφείς όπως ο Μαν, ο Μπέρνχαρτ, ο Καμύ και ο Φόκνερ. Το νόμισμα της μεγαλοφυίας με το οποίο συναλλάσσονται όλοι αυτοί, το κοινό νόμισμα, δεν είναι άλλο από το χιούμορ - το χιούμορ που δεν οδηγεί απαραίτητα στο χαχανητό αλλά στην ανακουφιστική διαπίστωση πως από όλες τις τραγωδίες ή τις συμφορές που μας βρίσκουν λίγες έχουν πραγματικά τη δύναμη που τους αποδίδουμε. Το χιούμορ είναι ένα ισχυρό παυσίλυπο για καθένα από μας.