Τολστόι-Ντοστογιέφσκι ή όταν ένας προπονητής μπάσκετ μιλά για το ποδόσφαιρο

Ο Γιόζεφ Μπρόντσκι συγκρίνει το χρόνο ζωής του Ντοστογιέφσκι με αυτόν του Τολστόι. Διαπιστώνει ότι ο πρώτος έζησε μόνο πενήντα εννιά χρόνια ενώ ο δεύτερος ξεπέρασε τα ογδόντα. Αναρωτιέται λοιπόν αν ο Τολστόι θα ήταν αυτός που ξέρουμε πεθαίνοντας το 1887 αντί για το 1910. Ο κατά τα άλλα σπουδαίος Ρώσος ποιητής και νομπελίστας θυμίζει προπονητή του μπάσκετ που μιλά για το ποδόσφαιρο. Μου κάνει εντύπωση που δεν σκέφτεται ότι ο θάνατος του Ιβάν Ίλιτς έχει ήδη δημοσιευτεί το 1886 ενώ έχουν προηγηθεί τόσο η Άννα Καρένινα όσο και το έπος Πόλεμος και Ειρήνη. Όσοι ξέρουν από Τολστόι και δεν νομίζω ότι ο Μπρόντσκι είναι αδαής, γνωρίζουν ότι η πορεία του μετά τον Ιβαν Ίλιτς είναι πορεία παρακμής στην οποία αναγνωρίζει βέβαια κάποιος σημάδια του μεγάλου δημιουργού αλλ’ ως εκεί.

Είναι ωραίο λοιπόν ένας άνθρωπος της λογοτεχνίας να στοχάζεται πάνω στους μεγάλους κλασικούς και στο έργο τους αλλά να προσέχει τι λέει, ειδικά όταν εισέρχεται σε άγνωστα ύδατα. Όσο απίστευτο κι αν φαίνεται, η πεζογραφία από την ποίηση απέχει όσο ο ουρανός από τη γη. Είναι άλλος ο ρυθμός εξέλιξης και ωρίμανσης και άλλες οι συνθήκες ακμής και παρακμής. Ένας μεγάλος ποιητής όπως ο Μπρόντσκι παρά την αναμφίλεκτη λογιοσύνη του δύσκολα αντιλαμβάνεται τον σφυγμό ενός πεζογράφου.

Για να το θέσω αλλιώς: Ο Τολστόι συγγραφικά είχε σχεδόν «πεθάνει» γύρω στα εξήντα και κατά τη γνώμη μου, αν είχε σταματήσει εκεί θα ήταν εξίσου αν όχι περισσότερο σημαντικός. Ο Ντοστογιέφσκι πάλι δείχνει ότι είχε ακόμα συγγραφική ζωή, αν δεχτούμε ότι οι Αδερφοί Καραμάζοφ είναι το αριστούργημά του. Δεν ξέρουμε όμως πώς θα εξελισσόταν στη συνέχεια. Ο βιολογικός και ο συγγραφικός θάνατος δεν συμπίπτουν απαραίτητα, τουλάχιστον στην περίπτωση των δύο Ρώσων γιγάντων. Κοντολογίς τα στατιστικά παιχνίδια με τον χρόνο δεν έχουν κανένα νόημα.