Ο Νίτσε καταγγέλλει τον Σωκράτη για τον θάνατο της τραγωδίας

Η Γέννηση της τραγωδίας αποτελεί ασφαλώς μια πραγματεία που εντυπωσιάζει ειδικά αν λάβει κανείς υπόψη του ότι πρόκειται για πρώιμο έργο της Νιτσεϊκής μεγαλοφυίας. Ο ίδιος ο Νίτσε είναι ένας τραγικός ήρωας της φιλοσοφίας χωρίς να είναι ακριβώς φιλόσοφος και ένας ακριβής χωρομέτρης της λογοτεχνίας δίχως να είναι κατά διάνοια λογοτέχνης.

Η λογιστική διάνοια του Νίτσε τού επιτρέπει να εποπτεύει ένα σημαντικό κομμάτι της δημιουργικής φαντασίας του ανθρώπου. Είναι φανερό ότι ο νεαρός Νίτσε κατατρυχόταν από μια ιδεοληψία για την τραγωδία και τα συμφραζόμενά της. Στο έργο του η Γέννηση της τραγωδίας επιχειρεί να χαρτογραφήσει ένα κόσμο που χάνεται στους απροσπέλαστους όρμους της αρχαιότητας και για τον οποίο έχουμε μια γνώση ελλιπή, ελλιπέστατη, γεμάτη παρανοήσεις, άστοχες μαντεψιές και αυθαίρετες ερμηνείες.

Ανατρέχοντας κανείς στις νιτσεϊκές σελίδες θα διαπιστώσει την αγωνιώδη προσπάθεια να ενοποιηθούν επιτέλους το απολλώνειο και το διονυσιακό μέρος του αρχαιοελληνικού πολιτισμού στα κείμενα, στη μοίρα και στη δράση των ανθρώπων. Ο Νίτσε διακρίνει προσφυώς ότι το δράμα πριν από τον Ευριπίδη δεν μεταφερόταν στη σκηνή ή τουλάχιστον δεν μεταφερόταν εξ ολοκλήρου. Η υψηλή ποιητική στόφα του Σοφοκλή και του Αισχύλου κρατούσαν ένα μέρος της δράσης στο αισθητικό επίπεδο των στίχων. Η ακαταμάχητη ποιητική τους διατηρούσε το άρωμά της και εκτός σκηνής. Ο Ευρυπίδης ήταν αυτός που έφερε το δράμα στη σκηνή κηρύσσοντας ανέκδοτο αγώνα κατά της σοφόκλειας και αισχύλειας τραγωδίας. Είναι η «μάσκα» κάτω από την οποία μιλά ο Σωκράτης. «Για να είμαστε κάτι ωραίο πρέπει να είναι κατανοητό κι επομένως συνειδητό». Ο γιος της μαίας παραδέχεται μόνο τον νηφάλιο, τον ορθολογικό ποιητή που θα βάλει μια τάξη στην γοητευτική αναρχία της τραγωδίας. Είναι σίγουρο ότι ο Σωκράτης δεν είχε σε καμία εκτίμηση την παλιά τραγωδία. Είναι επίσης σίγουρο ότι επηρέαζε τον Ευρυπίδη στη συγγραφή των έργων του και ότι απέφευγε τις παραστάσεις της τραγωδίας με εξαίρεση τις Ευριπίδειες.

Ο Σωκράτης εξέφραζε συχνά αυθαίρετες κρίσεις του τύπου: «Η τραγωδία δεν λέει την αλήθεια και απευθύνεται σε όσους δεν έχουν μυαλό». Στην εποχή του οι Έλληνες είναι ακόμα ο λαός των τραγικών μυστηρίων που μάχεται ενάντια στους Πέρσες. Η τραγωδία είναι ένα όπλο τόσο ισχυρό όσο κι η οπλιτική φάλαγγα. Ωστόσο η νέα εποχή ιριδίζει στον ορίζοντα. Ο ορθός λόγος με αιχμή του δόρατος την σωκρατική φιλοσοφία είναι προ των πυλών και από τους Πλατωνικούς διαλόγους ξεπροβάλλει κυριαρχικά το μυθιστόρημα.