Η μετάφραση και η συγγένεια των γλωσσών

Τι μεταδίδει ένα λογοτεχνικό έργο και πολύ περισσότερο η μετάφρασή του στον αναγνώστη, διερωτάται ο Μπένγιαμιν, δίνοντας μια απάντηση που επιδέχεται πολλές και διάφορες ερμηνείες. Κατά τον ίδιο δεν είναι ουσιώδες στοιχείο η μετάδοση κάποιου μηνύματος ή της προτασιακής εκφοράς. Το πρώτο είναι μάλλον επουσιώδες ενώ το δεύτερο ανέφικτο. Τι διασώζεται λοιπόν σε μια μετάφραση; Ίσως μόνο το ασύλληπτο, το μυστηριώδες, το «ποιητικό».

Αν αναφερόμαστε στην πεζογραφία, αυτό που πρέπει οπωσδήποτε να διασωθεί, λόγου χάριν, σε ένα μυθιστόρημα είναι η ατμόσφαιρα, κάτι που ωστόσο διασώζεται ακόμα και σε μια κακή μετάφραση. Ο Μπένγιαμιν αναθεματίζει την μετάφραση που υπηρετεί απλά τον αναγνώστη. Σύμφωνα με τον ίδιο η «μετάφραση είναι μορφή. Για να τη συλλάβουμε ως τέτοια πρέπει να ανατρέξουμε στο πρωτότυπο. Διότι σε αυτό βρίσκεται ο νόμος της...» Ο Γερμανός διανοητής παραδέχεται, και πώς θα μπορούσε να γίνει αλλιώς, ότι οι μεταφράσεις εγγυώνται την συνέχιση της ζωής του πρωτοτύπου.

Τι συνιστούν όμως αυτές οι μεταφράσεις; Επιβεβαιώνουν απλά τη συγγένεια των γλωσσών; Αυτό ισχύει ως ένα βαθμό, καθώς ακόμα και αν δυο γλώσσες εννοούν με μια λέξη ένα πράγμα, η λέξη αυτή τοποθετημένη σε διαφορετικά γλωσσικά συμφραζόμενα, σε άλλο γραμματικό και συντακτικό κώδικα, με διαφορετικό εννοιακό εύρος δεν είναι αντανάκλαση της λέξης του πρωτοτύπου.

Ο Μπένγιαμιν θέτει ορθά και το ζήτημα του πεπερασμένου των μεταφράσεων:

Όπως ο τόνος και η σημασία των μεγάλων έργων της λογοτεχνίας μεταβάλλονται πλήρως με το πέρασμα των αιώνων, έτσι μεταβάλλεται και η μητρική γλώσσα του μεταφραστή... ακόμα και η σπουδαιότερη μετάφραση είναι προορισμένη να καταποντιστεί μέσα στην ανανεωμένη γλώσσα.

Μεταξύ άλλων ο Μπένγιαμιν θίγει και το κίβδηλο ερώτημα της πιστότητας μιας μετάφρασης, που στην πιο αυστηρή της εκδοχή, απειλεί να ακυρώσει κάθε αναπαραγωγή νοήματος οδηγώντας στην ακατανοησία. Φτάνει μάλιστα να υποστηρίξει ότι η γλώσσα της μετάφρασης οφείλει να ακολουθήσει ως προς το νόημά της την δική της πορεία και να ηχήσει όχι ως αναπαραγωγή αλλά ως αρμονία.