Το μυθιστόρημα δεν είναι λογοτεχνία κι όμως η λογοτεχνία όλη είναι μυθιστόρημα

Χρειάστηκαν χιλιετίες για να ανέβει το μυθιστόρημα στον θρόνο της λογοτεχνίας. Από τις αρχές του 19^ου αιώνα φιγουράρει πια ως ο ηγεμόνας των γραμμάτων εκτοπίζοντας κάθε άλλη ικμάδα πεζογραφίας από τον πλανήτη. Τα ράφια των βιβλιοπωλείων και των βιβλιοθηκών γέμισαν από αναγνώσματα που περιγράφονταν ως μυθιστορήματα.

Ακόμα κι όταν ήρθε ο καιρός να αμφισβητηθεί η κυριαρχία του στη συνείδηση κοινού και κριτικής, το μυθιστόρημα συνέχισε να καταδυναστεύει κάθε άλλη πνευματική δραστηριότητα απλώνοντας τις ρίζες του παντού. Το όραμα ενός μεγάλου κόσμου στοίχειωνε τους συγγραφείς απανταχού της γης. Διηγηματογράφοι αναζητούσαν ένα κοινό παρονομαστή για την επέκταση της συντομίας, η νουβέλα φάνταζε ένα καταπιεσμένο μυθιστόρημα, έπος και τραγωδία είχαν με τη σειρά τους αφομοιωθεί αρμονικά μέσα στις μεγάλες αφηγήσεις.

Ορισμένοι παρουσιάζουν σήμερα το μυθιστόρημα σαν ένα γερασμένο βρυκόλακα που πίνει το αίμα της λογοτεχνίας αλλά ήρθε πια η ώρα του να αποσυρθεί, να εξοριστεί πίσω από τα κρύσταλλα του χρόνου. Κι ίσως να είναι δικαιολογημένη όλη αυτή η πολεμική εναντίον του, ίσως το μυθιστόρημα να μην είναι καν λογοτεχνία. Μερικές από τις διασημότερες σελίδες του γράφτηκαν από προχειρογράφους όπως ο Μπαλζάκ και ο Ντοστογιέφσκι. Ο Τζόις με τον «Οδυσσέα» του που υποτίθεται ότι θα έβαζε ένα τέλος στα μυθιστορήματα το μόνο που έκανε ήταν να παρωδεί και να χλευάζει την ίδια τη λογοτεχνία. Το μυθιστόρημα δεν είναι λογοτεχνία, είναι ένα άλμα πέρα από τη λογοτεχνία. Μια σύνθετη μαρτυρία του ανθρώπου για το νόημα αυτής της ζωής που μας δόθηκε και τη ζούμε με όρους και προϋποθέσεις που δεν γνωρίζουμε. Το μυθιστόρημα είναι περισσότερο φιλοσοφία, κινηματογράφος, πολιτική, ψυχολογία και λιγότερο λογοτεχνία.

Το παράξενο όμως είναι ότι όλα σήμερα είναι μυθιστόρημα, δεν υπάρχει καμία πνευματική δημιουργία, της ποίησης μη εξαιρουμένης, που να μην έχει μολύνει η μυθιστορηματική εμμονή. Το μυθιστόρημα δεν είναι λογοτεχνία και όμως η λογοτεχνία όλη είναι μυθιστόρημα.