«Περί ηρώων και τάφων», ο Σάμπατο αγαπάει τον Προυστ

Επέμενε να θυμάται (προσπαθούσε να θυμηθεί) τις στιγμές μαζί της, όπως οι ερωτευμένοι ξαναδιαβάζουν ένα παλιό ερωτικό γράμμα που φυλάνε στην τσέπη, όταν έχει πια φύγει για πάντα το πλάσμα που το έγραψε∙ και, όπως στο γράμμα, οι αναμνήσεις κάνουν ρυτίδες και γερνούν, χάνονται φράσεις ολόκληρες στις πτυχές της ψυχής, ξεθωριάζει η μελάνη και, μαζί της, οι ωραίες και μαγικές φράσεις που δημιούργησαν τα μάγια. Και τότε είναι αναγκαίο να ζορίσει κανείς τη μνήμη, όπως ζορίζει τα μάτια και πλησιάζει στο τσαλακωμένο και κιτρινισμένο χαρτί.

Διαβάζοντας το «Περί Ηρώων και Τάφων» καταλαβαίνεις ότι ο Σάμπατο ξεκίνησε από εκεί που σταμάτησε ο Μαρσέλ Προυστ. Ο γαλλοθρεμμένος Αργεντινός συγγραφέας συμμετέχει σε αυτή τη σκυταλοδρομία των ψυχολογικών και φιλοσοφικών παρατηρήσεων που εγκαινίασε ο συγγραφέας του «Αναζητώντας τον Χαμένο Χρόνο».

Δεν είναι τυχαίο ότι το «Περί Ηρώων και Τάφων» έγινε δεκτό με ενθουσιασμό από την παγκόσμια διανόηση. Μέσα στις σελίδες του παραμένει άσβεστη η φλόγα της υψηλής μυθιστορηματικής γραφής. Η αινιγματική Αλεχάντρα, ο ερωτοχτυπημένος Μαρτίν, ο διεισδυτικός Μπρούνο, ο παράδοξος Φερνάντο και όλοι οι άλλοι ήρωες που ο συγγραφέας δανείζεται από το εγγύς και το απώτερο παρελθόν της Αργεντινής χορεύουν το χορό της ανθρώπινης μοίρας που πλουτίζει η πυρετική ζωή, οι αναζητήσεις των ανθρώπων, τα πάθη και τα μυστικά τους.

Δεν είναι οι ιδέες που σώζουν τον κόσμο, δεν είναι η διανόηση ούτε η λογική αλλά κάτι εντελώς αντίθετο: εκείνες οι αλόγιστες ελπίδες του ανθρώπου, η επίμονη μανία του να επιβιώσει, η ικανότητά του να αναπνέει όσο είναι δυνατόν, ο μικρός, πεισματάρης ηρωισμός της καθημερινότητάς του μπροστά στη δυστυχία.

Είναι επίδειξη ειρωνείας το γεγονός ότι ο Σάμπατο προσπαθώντας να καλύψει αυτή την αφοσίωσή του στην αφηγηματική του Προυστ, βάζει έναν ήρωά του να πει: «Ο Προυστ είναι ένας ξεπεσμένος καλλιτέχνης γιατί ανήκει σε μια τάξη σε παρακμή».

Και με πόση χαιρέκακη ακρίβεια περιγράφει τον Μπόρχες: «Το πρόσωπό του έμοιαζε να έχει σχεδιαστεί και ύστερα να έχει μισοσβηστεί με μια γόμα. Τραύλιζε».