«Η πιο μυστική μνήμη των ανθρώπων» - Μια δεύτερη ανάγνωση

Το μυθιστόρημα του Σενεγαλέζου συγγραφέα Μοχάμεντ Μπουγκάρ Σαρ, (εκδόσεις Πατάκη, σε μετάφραση Μήνας Πατεράκη-Γαρέφη) που απέσπασε το περίοπτο βραβείο Γκονκούρ 2021, δεν είναι ένα τυχαίο βιβλίο ειδικά αν εμβαθύνει κανείς στη σημειολογία του.

Ο Σαρ στη σκιά του μεγάλου απόντος Ρομπέρτο Μπολάνιο, συντάσσει ένα μυθιστορηματικό χάρτη του σύγχρονου κόσμου της λογοτεχνίας. Ο ήρωάς του αναζητά μετά μανίας το «απόλυτο βιβλίο» που φέρει τον τίτλο «Ο λαβύρινθος του απάνθρωπου». Η όλη μυθολογία θυμίζει έντονα την κυρίαρχη τάση στην παγκόσμια λογοτεχνία μετά την εμφάνιση του Τζοϋσικού «Οδυσσέα», ύστερα από τον οποίο κάθε δέκα, είκοσι χρόνια, ανακαλύπτουμε συνεχώς ένα μυθιστόρημα που «τελειώνει» ή «σκοτώνει» όλα τα προηγούμενα. Το όνομα του συγγραφέα έτσι όπως παρατίθεται -Τ.Σ. Ελιμάν- παραπέμπει εμφανώς στον πάπα της παγκόσμιας ποίησης, τον Τ.Σ. Έλιοτ, ο οποίος καθόρισε τόσο με το έργο του όσο και με την προσωπικότητά του τη μετάβαση στη νεωτερικότητα.

Ο Σαρ ωστόσο δημιουργεί μια παράλληλη σημειολογία, θέτοντας το ζήτημα της αποικιοκρατίας και σε λογοτεχνικό επίπεδο. Στηλιτεύει εμμέσως το μητροπολιτικό ρόλο της Γαλλίας στον κόσμο του βιβλίου, καθώς η Γαλλική βιβλιαγορά γίνεται μια τεράστια χοάνη που καταπίνει κάθε χρόνο όχι μόνο τα επιτεύγματα της γαλλοφωνίας αλλά και κάθε άλλο φιλόδοξο λογοτεχνικό εγχείρημα σε Ευρώπη, Ασία και Αφρική.

Σε κάθε περίπτωση η «Μυστική μνήμη των ανθρώπων» είναι ένα πολυμορφικό και πολυεπίπεδο μυθιστόρημα που επιδέχεται πολλές και διαφορετικές αναγνώσεις. Είναι το πλεονέκτημα που χαρίζεται μόνο σε ξεχωριστά βιβλία τα οποία μπορούν να μας απασχολούν μέσα στα χρόνια ανανεώνοντας μέσω της ανάγνωσης τον βαθύτερο δεσμό μας με αυτά.