Παράφορη απώλεια, γράφει η Τέσυ Μπάιλα (Ιστορία χωρίς όνομα, Στέφανος Δάνδολος)

Με απόλυτο σεβασμό στη μεγάλη συγγραφέα λαξεύει το ανάγλυφο των προσωπικών της πόθων και την οδύνη των αντιφατικών επιλογών της, ιχνηλατώντας την προσωπική της απελπισία. Πρόκειται άλλωστε για «μια γυναίκα χωρίς συμμάχους».

Παράλληλα στήνει το ιστορικό πλαίσιο της αφήγησης σε δυο χρονικά επίπεδα. Από το 1908, όταν η Πηνελόπη Δέλτα βρίσκεται κλεισμένη στο σανατόριο, εκεί όπου θα κατορθώσει να ζήσει τρεις μοναδικές ημέρες ελευθερίας με τον Ίωνα Δραγούμη να την προσκαλεί σε ένα νέο ταξίδι ζωής, μακριά από τον καθωσπρεπισμό και τις πιέσεις της κοινωνίας, μεταφερόμαστε στο 1941, όταν η Πηνελόπη Δέλτα βιώνει σπαρακτικά την εισβολή των γερμανικών δυνάμεων κατοχής στην αγαπημένη της πατρίδα και μαθαίνει ότι ο Αρχιεπίσκοπος Χρύσανθος αρνείται να παραδώσει την Αθήνα στους εισβολείς, λίγο προτού η ίδια δώσει τέλος στη ζωή της.

Ακολουθούμε την πορεία προς την απελπισία μιας εμβληματικής γυναίκας, την οποία «έχουν αποκηρύξει οι πάντες», που θυσιάζει τη γυναικεία της φύση στον βωμό των κοινωνικών της ρόλων, της κόρης, αδελφής, συζύγου και μητέρας, και ταυτόχρονα την πορεία μιας ολόκληρης χώρας κατά το πρώτο μισό του εικοστού αιώνα, εστιάζοντας στις μέρες εκείνες που σημάδεψαν την ιστορική μνήμη μέσα στον χρόνο.

Το έργο είναι έτσι δομημένο ώστε το αναγνωστικό ενδιαφέρον να παραμένει αναλλοίωτο. Και είναι πολύ τρυφερός ο χαρακτήρας του ψυχολόγου που γίνεται ίσως ο μόνος σύμμαχός της, για να παγιδευτεί και ο ίδιος στην παγίδα των ανομολόγητων πόθων, σε αντίθεση με τον βοηθό του, η συμπεριφορά του οποίου θα κάνει την Πηνελόπη να νιώσει την απαξιωτική δύναμη του κοινωνικού στιγματισμού.

Οι εσωτερικές συγκρούσεις μιας ευαίσθητης γυναίκας, οι λεπταίσθητες αποχρώσεις ενός αδιαπραγμάτευτου έρωτα, που, ενώ θα ομολογηθεί, δε θα μπορέσει ποτέ να ευοδωθεί, η αντιφατική προσήλωση στο μητρικό αλλά και συζυγικό καθήκον, η ακαταμάχητη πάλη με τον οικογενειακό και κοινωνικό προσδιορισμό των έμφυλων διακρίσεων μιας εποχής, η προσωπική ταύτιση με τη μοίρα της πατρίδας, η αγωνία της συγγραφής γίνονται ο κύριος στόχος του συγγραφέα, ο οποίος συνθέτει ένα ψηφιδωτό της κοινωνικής και πολιτικής κατάστασης της εποχής με τρυφερότητα, ηδυσμένο και ευγενή λόγο και άρτια γλωσσική αγωγή.

Ο Δάνδολος επιχειρεί μια διακριτική, γεμάτη ενσυναίσθηση αναπόληση όλων αυτών των στιγμών τις ύστερες ώρες της Πηνελόπης Δέλτα αλλά και των γεγονότων τα οποία παρεμβλήθηκαν ανάμεσα στα δυο αυτά χρονικά σημεία, τα οποία παρουσιάζει με σαφήνεια. Στέκεται στη σχέση του Ίωνα Δραγούμη με την Μαρίκα Κοτοπούλη, μιλά για όλα όσα οδήγησαν στην εκτέλεσή του, καταδεικνύει τη θέση του πατέρα της Δέλτα, του Εμ. Μπενάκη, απέναντι στην εκτέλεση του Δραγούμη, φωτίζει την Ελλάδα της Μεγάλης Ιδέας. Όλα όσα καθόρισαν τη μοίρα αυτού του τόπου και παράλληλα σημάδεψαν βαθιά την ίδια την Πηνελόπη Δέλτα. Όλα όσα την οδήγησαν να αποσυρθεί στον κόσμο του πνεύματος και εκεί να δημιουργήσει τον προσωπικό της χώρο διαφυγής από μια σύνθετη και δυσάρεστη πραγματικότητα, την οποία δεν μπόρεσε ποτέ να αποδεχτεί.

Ο Στέφανος Δάνδολος δε γράφει ένα ακόμα βιβλίο για την Πηνελόπη Δέλτα. Ούτε βρίσκει μια αφορμή για να γράψει μια ρομαντική ιστορία αυταπάρνησης, αφοσίωσης και αγάπης. Καταθέτει με σύγχρονο δραματουργικό τρόπο τον δικό του φόρο τιμής στη συγγραφέα που αγάπησε από παιδί και ταυτόχρονα ένα σημαντικό βιβλίο για τη γυναικεία φύση, την οδύνη της απώλειας, τη δραματική πορεία της χώρας και το ανεκπλήρωτο του ανθρώπινου πάθους. Εισχωρώντας βαθιά στην ψυχοσύνθεση της ηρωίδας του φέρνει στο φως τις διακυμάνσεις των συναισθημάτων της με έναν ιδιαίτερα ζεστό τρόπο. Μοιάζει να παίρνει από το χέρι την Πηνελόπη Δέλτα και να τη συστήνει σε όλους μας από την αρχή, έχοντας καταφέρει να ακούσει ο ίδιος πρώτα τις πιο απαλές νότες της φωνής της να του ψιθυρίζουν αλήθειες και το κάνει με την ευαισθησία του συγγραφέα, ο οποίος αγωνιά να αποκαταστήσει τη μνήμη και λαχταρά να αγαπήσει ο αναγνώστης του την Πηνελόπη Δέλτα στον ίδιο βαθμό που την αγάπησε και ο ίδιος.