Δέκα Αναγνώσεις του Καμύ - Ανάγνωση 2η

Είναι πολλές οι αρετές -και οι αδυναμίες- που καθιστούν τον Ντοστογιέφσκι κορυφαίο μυθιστοριογράφο του 19ου αιώνα. Οι αφηγηματικές τεχνικές αυτού του ανθρώπου μάς εκπλήσσουν ακόμα και σήμερα, στοιχείο μιας αδιανόητης μεγαλοφυίας, που οι κριτικοί δεν έχουν ακόμα συλλάβει στην ολότητά του.

Για παράδειγμα, κανείς, ή σχεδόν κανείς, δεν μιλά για την τεχνική του ηθικού διλήμματος που αξιοποιεί ο Ντοστογιέφσκι τόσο φυσικά και ασυναίσθητα σαν να ανασαίνει. Με την τεχνική αυτή ο μεγάλος Ρώσος θέτει τα πιο καίρια ερωτήματα στο έργο του. Ο αναγνώστης καλείται απλά να απαντήσει στο δίλημμα.

Ανάλογη τεχνική χρησιμοποιεί και ο Καμύ στα τρία μυθιστορήματά του και σε κάποια από τα θεατρικά του όπως οι «Δίκαιοι» και η «Παρεξήγηση» αλλά και σε άλλα κείμενα λιγότερο συντεταγμένα. Σου δίνει την εντύπωση ότι χτίζει ένα μεγάλο μέρος της διαλεκτικής ηθικής του πάνω σε διλήμματα, αντιγράφοντας τον μεγαλοφυή Φιοντόρ. Ο Μερσώ, ο ήρωας του Ξένου χαρακτηρίζεται Αντίχριστος από τον ανακριτή, γιατί ακριβώς δεν έχει διλήμματα. Δεν έχει τα διλήμματα του Ζαν-Μπατίστ Κλαμάνς στην Πτώση ούτε εκείνα του γιατρού Ριέ στην Πανούκλα.

Μου έρχεται όμως στο νου και μια μικρή σκηνή στην Κρήτη της Κατοχής που ο δραματοποιεί ο Καμύ με λιγοστές λέξεις: Ένας Γερμανός αξιωματικός οδηγεί τρεις νέους Κρητικούς, τρία αδέρφια για εκτέλεση και την ίδια στιγμή ζητά από την μητέρα τους να υποδείξει έναν που θα του χαριστεί η ζωή.

Ο Καμύ όπως και οι περισσότεροι Ευρωπαίοι συγγραφείς της εποχής του αναγνωρίζουν τον Ντοστογιέφσκι ως τον σημαντικότερο πρόγονό τους, εκεί που οι Αμερικάνοι ομότεχνοι προτιμούν τον Τολστόι. Είναι φυσικό: το αμερικάνικο μυθιστόρημα στο πρώτο μισό του εικοστού αιώνα δεν έχει ακόμα την πλούσια μνήμη του ευρωπαϊκού, χρειάζεται λοιπόν την παράδοση, προκειμένου να ενηλικιωθεί. Οι Ευρωπαίοι αντίστοιχα συντάσσονται ήδη στα νέα κινήματα κι έχουν ανάγκη την καινοτομία και τον πειραματισμό.