Μάρτιν Έιμις - Κι οι συγγραφείς μια μέρα πεθαίνουν

Από την εποχή του Θερβάντες ή, αν θέλετε, από την εποχή του Μπαλζάκ, οι σημαντικότερες σελίδες του μυθιστορήματος γράφτηκαν και συνεχίζουν να γράφονται στην Ευρώπη. Αυτοί που είδαν στην «αμερικανική πρωτοπορία» ένα πειστικό μέλλον για το μυθιστόρημα, είναι οι ίδιοι που απεχθάνονται το μυθιστόρημα, ή δεν το θέλουν όπως το ξέρουμε όλοι χωρίς να ξέρουν τι είδους μυθιστόρημα επιθυμούν. Όσο κι αν προσπαθούν, όμως, να μας πείσουν πως το μέλλον του μυθιστορήματος ανήκει στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, οι μεγάλες ευρωπαϊκές σχολές συνεχίζουν να υπερβαίνουν τα αμερικανικά «μεγαθήρια».

Ο πρόσφατος θάνατος του Χαβιέρ Μαρίας, ίσως του σημαντικότερου ευρωπαίου μυθιστοριογράφου της εποχής μας, σε πλήρη ακμή ήταν σίγουρα ένα πλήγμα για την ευρωπαϊκή λογοτεχνία. Ο «αποχαιρετισμός» του Μάρτιν Έιμις που πέθανε σήμερα σε ηλικία 73 ετών, θα είναι μια ακόμα απώλεια, μολονότι ορισμένοι θεωρούν, κακώς, ότι ο βρετανός συγγραφέας είχε ξεπέσει στην αναγνωστική ανυποληψία.

Ο Μάρτιν Έιμις ανήκει σε μια σημαντική γενιά συγγραφέων που διαμόρφωσαν το ύφος της σύγχρονης αγγλικής γλώσσας, στο «σπίτι» της. Κι ο Έιμις βέβαια δεν ήταν ο μόνος, στο μυαλό μου έρχονται δυο τρία ακόμα μεγάλα ονόματα, ο Μακ Γιούαν, ο Μπαρνς και φυσικά ο μέγας Ιρλανδός, ο Τζον Μπάνβιλ. Καθένας από αυτούς πρόσθεσε στην αφήγηση μια νέα προοπτική ένα ανεξερεύνητο βάθος, και ταυτόχρονα σμίλεψε εκ νέου το ανάγλυφο της γλώσσας, τις λέξεις, τη σύνταξη, την ιδιωματική αύρα.

Σε μια συνέντευξη που έδωσε κάποτε στη Λώρη Κέζα ο Έιμις είχε προδιαγράψει το τέλος της «αμερικανικής ηγεμονίας».

«Οι Αμερικανοί κυριάρχησαν στο μυθιστόρημα του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα, κάτι που μάλλον δεν θα συνεχισθεί τον επόμενο αιώνα. Ανέφερα τέσσερις συγγραφείς που μάλλον θα μείνουν στην ιστορία ως το τελευταίο κύμα σπουδαίων αμερικανών λογοτεχνών».

Εν είδει νεκρολογίας ας παραδεχτούμε πως κι ο ίδιος ο Έιμις έβαλε με το έργο του ένα λιθαράκι για να επιστρέψει το μυθιστόρημα στη γενέθλια γη της Ευρώπης.