Οι «Πρόσκαιρα υπέροχες» σελίδες του Όσιαν Βουόνγκ

Είναι χρόνια τώρα που η αμερικανική λογοτεχνία πασχίζει να ηγεμονεύσει στον κόσμο των γραμμάτων, έχοντας πίσω της ένα πανίσχυρο μάρκετινγκ που τη στηρίζει, την εξωραΐζει και την προβάλλει όσο τίποτε άλλο.

Η αλήθεια είναι ότι η βορειομερικανική λογοτεχνία, όπως άλλωστε και η Ιστορία της, είναι υπερβολικά πρόσφατη για να μπορεί να αντιπαρατεθεί στον γίγαντα που λέγεται Ευρώπη. Τον τελευταίο καιρό πάντως όλα τα θαύματα της σύγχρονης πεζογραφίας έρχονται από τις Ηνωμένες Πολιτείες με τις απαραίτητες σφραγίδες μιας κοινότητας κριτικών και θεωρητικών που δεν επιδέχονται αμφισβήτηση.

Καθώς πολλά από τα αγαπημένα παιδιά των Αμερικανών αποδείχθηκαν ένα «θαύμα» χωρίς συνέχεια, μάθαμε με τον καιρό να είμαστε κάπως επιφυλακτικοί απέναντί τους.

Η περίπτωση του Όσιαν Βουόνγκ πάντως μοιάζει να είναι διαφορετική. Όχι γιατί ο νεαρός ποιητής και συγγραφέας είναι Αμερικανός βιετναμέζικης καταγωγής, οπότε επισυνάπτεται αμέσως ένα εξωτικό στοιχείο στο βιογραφικό του, που ελκύει όσο να 'ναι τον σύγχρονο αναγνώστη αλλά γιατί η περίπτωσή του είναι ένα άκρως ενδεικτικό παράδειγμα της μετεξέλιξης του πολύπαθου είδους που αποκαλούμε μυθιστόρημα.

Η μυθιστορηματική δυναστεία κρατά πάνω από δύο αιώνες τώρα παρά τις κατά καιρούς απαισιόδοξες προβλέψεις των κριτικών για το τέλος του μυθιστορήματος. Είναι αλήθεια πως ο σύγχρονος κόσμος είχε ανάγκη από αυτό τον ρεαλισμό που έφερε το κλασικό μυθιστόρημα. Τα αρχιτεκτονήματα των μεγάλων μυθιστοριογράφων του παρελθόντος μας έδωσαν μια δυνατότητα να προσανατολιστούμε στα αχαρτογράφητα νερά της εποχής μας. Κάπως έτσι το μυθιστόρημα κατάπιε κάθε άλλο γραμματειακό είδος.

Έχει όμως ο καιρός γυρίσματα. Εδώ και έναν αιώνα από την εποχή που ο Τζόυς συνέταξε τον παραληρηματικό χάρτη ενός Ομηρικού Δουβλίνου, ο Κάφκα μεταμόρφωσε τον άνθρωπο σε κατσαρίδα ενώ ο Μπέκετ και οι άλλοι προύχοντες του παραλόγου έπαιξαν άσχημο παιχνίδι στη λογική μας, όλα πήραν «λάθος δρόμο».

Το κλασικό μυθιστόρημα άρχισε να πολιορκείται από το γεμάτο ποίηση νεωτερικό όραμα, εγκαταλείφθηκε η καρτεσιανή γλώσσα, καταστρατηγήθηκε κάθε κανόνας προοικονομίας ή λογικής ακολουθίας. Η λογοτεχνία έχει αφήσει πίσω της τον Ευρωπαϊκό μανδύα και ακολουθεί το διηπειρωτικό μονοπάτι της έμπνευσης.

Σε αυτή την ρηξικέλευθη όσο και ριψοκίνδυνη διαδικασία, η εμφάνιση ενός δημιουργού όπως ο Όσιαν Βουόνγκ είναι μια χαρμόσυνη είδηση.

Το πρώτο μυθιστόρημά του «Στη Γη είμαστε πρόσκαιρα υπέροχοι» σε μετάφραση Έφης Φρυδά από τις εκδόσεις Gutenberg φέρνει μαζί του έναν αέρα πρωτοπορίας. Έχει όμως κι εκείνη την υπέροχη ζεστασιά που βρήκαμε κάποτε στον «Πρώτο Άνθρωπο» του Καμύ, τη ζεστασιά των αναμνήσεων, όταν αυτές γίνονται μυθοπλασία από ένα χαρισματικό άνθρωπο. Δεν είναι μάλλον σύμπτωση το γεγονός πως πρόκειται για το γράμμα ενός γιου προς την αναλφάβητη μητέρα του. Το ίδιο δεν είχε επισημάνει και ο Καμύ;

Δεν είναι ακόμα ώρα να κρίνουμε τον Βουόνγκ ως μελλοντική δόξα της λογοτεχνίας, παρότι οι πρώτες 150 σελίδες αυτού του βιβλίου είναι σχεδόν αριστουργηματικές. Ασφαλώς πρόκειται για ένα σπουδαίο ποιητή που φιλοδοξεί να διαπρέψει και στην πεζογραφία. Αν θα το καταφέρει είναι κάτι που θα το διαπιστώσουμε σε δυο τρεις δεκαετίες από τώρα. Για την ώρα απολαμβάνουμε «πρόσκαιρα υπέροχες» σελίδες πεζογραφίας, έστω κι αυτές καταλήγουν στην «ελεύθερη πτώση», ηθελημένα ή όχι, του τέλους.

Η λογοτεχνία έχει ανάγκη από νέους ανθρώπους σαν τον Βουόνγκ αλλά κι ο Βουόνγκ έχει ανάγκη από τη λογοτεχνία. Ο βαθμός που η μία πλευρά θα αξιοποιήσει την άλλη θα είναι το κλειδί για τη διάσωση της ίδιας της τέχνης της αφήγησης.

Η Έφη Φρυδά έκανε με το παραπάνω το καθήκον της σε μια ομολογουμένως πολύ προσεγμένη έκδοση.