Οι αναγνώσεις του καφέ: Η αβάσταχτη ελαφρότητα του Θερβάντες

Ο πολύς Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ, που δεν άφησε κάδρο αγίου της λογοτεχνίας στη θέση του, τα έβαλε πρώτα από όλα με τον πατριάρχη του Ευρωπαϊκού μυθιστορήματος Μιγκέλ ντε Θερβάντες και τον περιποιήθηκε δεόντως. Με την ιδιοφυή μοχθηρία του ο Ρώσος εμιγκρές αποδόμησε τον δημιουργό του «Δον Κιχώτη» με την ίδια λογική που αποκαθήλωσε και τον συμπατριώτη του τον Ντοστογιέφσκι.

Δεν έχει σημασία να αντιπαρατεθεί κανείς σε αυτή την μαθηματικού τύπου επιχειρηματολογία. Έχει αντιθέτως σημασία να σταθεί στην παράδοση που δημιούργησε ο Θερβάντες μέσα στα χρόνια και να επισημάνει τους επιγόνους ενός βασιλιά χωρίς στέμμα.

Η «αβάσταχτη ελαφρότητα» της αφηγηματικής τέχνης του Ισπανού ιδαλγού της λογοτεχνίας βρήκε πάμπολλους μιμητές στην πορεία των χρόνων, πολλούς περισσότερους από αυτούς που μπορεί να διακρίνει ο υπερόπτης Ναμπόκοφ. Της σχολής Θερβάντες είναι πρώτος και καλύτερος ο Φραντς Κάφκα, που παρά τη δραματική του ένταση, κρύβει βαθιά στις σελίδες του ένα χιούμορ βιτριολικό και μια ειρωνεία τόσο λεπτή και απροσδιόριστη, με την οποία παρωδεί και χλευάζει τον κατασκευασμένο κόσμο της ανελευθερίας. Της ίδιας σχολής είναι και όλοι οι καπεταναίοι του μαγικού ρεαλισμού με προεξάρχοντα τον Μάρκες.

Τι άλλο είναι αυτή η κατάργηση των νόμων της φύσης μέσω της αφήγησης παρά επίδειξη θερβαντικής κοσμογονίας; Τα χρόνια θα περνούν, οι αιώνες θα διαδέχονται ο ένας τον άλλον και η σκιά του Θερβάντες θα πέφτει, είτε το θέλουμε είτε όχι, πάνω σε κάθε σημαντικό αφηγηματικό επίτευγμα.