Τα Ορεστειακά
Σαν σήμερα, το 1903, η «Ορέστεια» του Αισχύλου ανεβαίνει στο Βασιλικό Θέατρο Αθηνών για πρώτη φορά στη δημοτική. Το γεγονός αυτό προκαλεί συμπλοκές, με αποτέλεσμα να υπάρξουν και τρία θύματα.
Ως Ορεστειακά έμειναν στην Ιστορία οι αιματηρές συγκρούσεις που σημειώθηκαν τον Νοέμβριο του 1903 για την προάσπιση της αρχαίας ελληνικής παράδοσης, με αφορμή την παράσταση της «Ορέστειας» του Αισχύλου, μεταφρασμένης στη δημοτική. Αποτέλεσαν συνέχεια των Ευαγγελικών και εκφράζουν με τον πιο διάχυτο τρόπο την ιδεολογική σύγχυση και τις εθνικές ανησυχίες που μάστιζαν την περίοδο εκείνη τον ελληνικό λαό: από τη μία ανδρωμένο το κίνημα του δημοτικισμού και από την άλλη το μέτωπο του συντηρητισμού που καιροφυλακτούσε.
Το οξύμωρο των ορεστειακών συλλαλητηρίων ήταν ότι, ενώ το χρηματοδοτούμενο από τον βασιλιά Γεώργιο Α' Βασιλικό Θέατρο κάνει ένα νεωτεριστικό άνοιγμα, αποφασίζοντας να χρηματοδοτήσει αρχαίο θέατρο σε μετάφραση, έχει απέναντί του το πανεπιστήμιο και τη δήθεν προοδευτική φοιτητική πρωτοπορία που υπερασπιζόταν συντηρητικές απόψεις.
Ύστερα από 2.461 χρόνια, όπως υπενθύμιζε εφημερίδα της εποχής, η «Ορέστεια» ανέβηκε από το Βασιλικόν (Εθνικό σήμερα) Θέατρο, υπό τη φωτισμένη καθοδήγηση του Στέφανου Στεφάνου, διευθύνοντος γραμματέα του θεάτρου και πρωτοπόρου ποιητή, μεταφρασμένη σε απλή νεοελληνική γλώσσα (συντηρητική δημοτική) από τον καθηγητή του πανεπιστημίου Γεώργιο Σωτηριάδη - «ευρυμαθούς ελληνιστού και διαπρεπούς αρχαιολόγου».
Η πρώτη παράσταση δόθηκε το Σάββατο 1 Νοεμβρίου 1903. Η Μαρίκα Κοτοπούλη ενσάρκωνε την Αθηνά Παλλάδα και απήγγειλε το «Χαίρε της Τραγωδίας» του Κωστή Παλαμά. Η μουσική ήταν του Στάνφορντ, εκτελούμενη από την ορχήστρα του Ι. Καίσαρη. Την επομένη η εφημερίδα «Καιροί» χαρακτήριζε την Κοτοπούλη «ηθοποιό του μέλλοντος». Στα μέσα του Νοέμβρη στη Σταδίου και στα Προπύλαια ξεσπούν επεισόδια. Φοιτητές και στρατός συμπλέκονται, πέφτουν έξι πυροβολισμοί και ακολουθεί ομοβροντία. Μια σφαίρα στρατιωτικού πετυχαίνει στο στήθος τον 22χρονο εφημεριδοπώλη Ι. Μαντά, άλλοι μιλούν για δύο νεκρούς και εφτά τραυματίες. Πυροσβεστικές αντλίες παρατάσσονται μπροστά από τον σημερινό κινηματογράφο «Κοτοπούλη» και περιφρουρούν τον χώρο γύρω από το Βασιλικό Θέατρο. Στις 21.30 η παράσταση ξεκινά χωρίς επεισόδια...
