Κάφκα και αφηρημένος εξπρεσιονισμός

Ο Φραντς Κάφκα, σε αντίθεση ίσως με τους εικαστικούς καλλιτέχνες της εποχής του, δεν είχε ανάγκη την τραγωδία του Μεγάλου Πολέμου για να εκφράσει τη δυσπιστία του στην παντοκρατορία της ανθρώπινης λογικής. Το έργο του προφητικό, διαπεραστικό, βαθιά φιλοσοφικό, ανατέμνει την κοινωνία αλλά και την ανθρώπινη Ιστορία. Προεξοφλεί για λογαριασμό της παγκόσμιας διανόησης όσα έμελλαν να συμβούν τις επόμενες δεκαετίες και χαρτογραφεί το σύγχρονο κόσμο με μεγάλη ακρίβεια.

Η αξία του Κάφκα, φυσικά, υπερβαίνει την πολιτική σημασία των βιβλίων του. Στη λογοτεχνία ο Τσέχος αποδεικνύεται ένας από τους πιο εύστοχους μοντερνιστές, υπαγορεύοντας τη νέα γεωμετρική γραφή πάνω στην οποία θα στηριχτεί ένα μεγάλο μέρος της λογοτεχνικής παραγωγής του 20ου και 21ου αιώνα.

Εξίσου σημαντική όμως είναι η επιδραστικότητα της Καφκικής διάνοιας. Ο Κάφκα είναι παρών σε όλη την εικαστική κοσμογονία από τα χρόνια του μεσοπολέμου μέχρι την minimal art. Μεγάλες δόσεις Κάφκα εντοπίζει κανείς στους πίνακες της Νέας Αντικειμενικότητας στην Γερμανία του '20 και του ΄30 αλλά και στον αφηρημένο εξπρεσιονισμό της Νέας Υόρκης μεταπολεμικά, κυρίως στον Πόλοκ και στον Ρόθκο.

Αν ο εξπρεσιονισμός είναι η απελευθέρωση των μέγιστων φόβων που κατατρύχουν την ανθρώπινη συνείδηση με φόντο τον παράλογο κόσμο του κέρδους και της εξουσίας, ο Κάφκα που εμπερικλείει όλα αυτά, δεν είναι απλά ένα πρόσωπο. Είναι μια πολυπρόσωπη ύπαρξη που λειτουργεί περισσότερο ως φήμη και ως κοινόβιο ελευθερίας και ανταρσίας απέναντι σε κάθε ολοκληρωτισμό και ανελευθερία που γέννησε το κακό στις άπειρες μεταμορφώσεις του.