Η Δραπετσώνα της Ελένης Κυραμαργιού

Πρέπει να διηγηθούμε ξανά τη σύγχρονη Ιστορία και να ξαναμετρήσουμε μία μία τις χάντρες στο κομπολόι αυτής της μαιτρέσας των ηγετών και της άρχουσας τάξης. Ο χρόνος δυστυχώς συμμαχεί στο πέρασμά του με τη λήθη. Αδικίες, εγκλήματα, πολιτικές αστοχίες, κοινωνικές αδικίες και ανθρώπινη δυστυχία καταλήγουν απορρίματα στον καιάδα της συνήθειας. Η Ιστορία συνεχίζει να γράφεται λίγο-πολύ από τους «νικητές» και τους λάτρεις της εξουσίας και των μεγάλων προσωπικοτήτων. Ο απλός άνθρωπος είναι ένα ανώνυμο γρανάζι στην εξέλιξη των πραγμάτων.

Υπάρχει βέβαια και η μοντέρνα αντίληψη περί Ιστορίας η οποία προσπαθεί να θεραπεύσει τα κακώς κείμενα σε μια επιστήμη που παριστάνει τον θεματοφύλακα της παναθρώπινης αλήθειας αλλά στην ουσία παραμένει μια διαπλεκόμενη και ανυπόληπτη επιστήμη με εξαρτήσεις και προκαταλήψεις που κρατουν αιώνες. Οι νέοι ιστορικοί ή τουλάχιστον ένας σεβαστός αριθμός από αυτούς επιθυμούν να αποκαταστήσουν το όνομα της Ιστορίας και να κλείσουν τις πληγές της βαριά τραυματισμένης αλήθειας.

Η Ελένη Κυραμαργιού ανήκει ασφαλώς σε αυτή την κατηγορία. Η απόδειξη βρίσκεται στα χέρια μας και δεν είναι άλλη από το πολυσέλιδο πόνημα «Δραπετσώνα 1922-1967, μια πόλη στην άκρη του κόσμου».

Πρόκειται για μια ευαίσθητη, έντιμη και αρκούντως τεκμηριωμένη πραγματεία που προσεγγίζει το φαινόμενο της Δραπετσώνας με πολλή γνώση εκ των έσω και απόθεμα οικογενειακής και συλλογικής μνήμης. Η Ελένη Κυραμαργιού πιάνει το μπλεγμένο κουβάρι της Ιστορίας και το ξετυλίγει με προσοχή. Στην ουσία «ξαναχτίζει» από την αρχή τη μυθική Δραπετσώνα χρησιμοποιώντας ως υλικά τα όνειρα, τις προσδοκίες, τις επιθυμίες, τις ματαιώσεις ανθρώπων. Συνεισφέρει όμως και όλα τα απαραίτητα στατιστικά της κοινωνικής και πολιτικής πραγματικότητας εκείνης της εποχής, αξιοποιώντας κάθε στοιχείο, από επίσημα αρχεία μέχρι την απλή αλλά συγκλονιστική και αναμφισβήτητη ανθρώπινη μαρτυρία. Το τελικό αποτέλεσμα τη δικαιώνει απόλυτα, καθώς καταφέρνει να συντάξει τον χάρτη της περίφημης συνοικίας και να αναδείξει την περίπλοκη ανθρωπογεωγραφία της χωρίς γκρίζες ζώνες και μεροληψία.

Από τα χρόνια της εγκατάστασης των προσφύγων μέχρι τη μάχη της Ηλεκτρικής και της μάχη της Παράγκας που διχοτομούν την ιστορία της Δραπετσώνας σε διαφορετικές εποχές, ο αναγνώστης βλέπει να περνά μπροστά από τα μάτια του, η ηρωική διαδρομή των απλών ανθρώπων στην άθλια παραγκούπολη, το υποπρολεταριάτο του ρεμπέτικου, τα πορνεία, ως αντίστιξη στον αγροίκο πλουτισμό μιας άναρχα αναπτυσσόμενης βιομηχανίας. Και όλα αυτά με ορίζοντα το γοητευτικό λιμάνι του Πειραιά.

Η ιστορική πραγματεία της Ελένης Κυραμαργιού θα μπορούσε, έτσι όπως είναι γραμμένη, να διαβαστεί και σαν ένα συναρπαστικό μεταμοντέρνο μυθιστόρημα. Παραμένει σίγουρα έργο ζωής για τη νεαρή ιστορικό, κατάθεση ψυχής αλλά και αψεγάδιαστων επιστημονικών προθέσεων.