Θα την αλλάξουμε τη ζωή, παρόλα αυτά… Κατερίνα

Στην παραμυθένια πραγματικότητα την μεγάλης οθόνης η Κατερίνα Γώγου ήταν η Παγώνα που όλο ταλαιπωρούνταν από έναν προβληματικό «θερμοσίφουνα» ή η μικρή κόρη της Πασταφλώραςκαι αδερφή της Τζένης Καρέζη που χορεύει σέικ με τον Τζανετάκο. Στην… κανονική πραγματικότητα η Κατερίνα Γώγου ήταν κάτι πολύ διαφορετικό και σίγουρα ήταν πολύ περισσότερα από μια ταλαντούχα ηθοποιό που έπαιζε συνήθως την ελαφρόμυαλη ή φευγάτη πιτσιρίκα.

Της έχουν αποδοθεί πολλοί χαρακτηρισμοί και ιδιότητες. Ασυμβίβαστη και αναρχική, εύθραυστη καιαυτοκαταστροφική, ντόμπρα και αγωνίστρια, μια σύγχρονη αμαρτωλή «Παναγία των Εξαρχείων» ή «Μαγιακόφσκι της Πλατείας των Εξαρχείων», όπως την είχε αποκαλέσει ο πολιτικής και επίσης ποιητής, Τηλέμαχος Χυτήρης.

Η Κατερίνα Γώγου - που διάλεξε,ουσιαστικά, την εθελουσία έξοδο στις 3 Οκτωβρίου του 1993, με χάπια και αλκοόλ στα 53 της – ήταν,καταρχάς, ηθοποιός. Εκτός από το να κάνει τη συμμαθήτρια της Αλίκης Βουγιουκλάκη στο «Ξύλο βγήκε απ’ τον παράδεισο», κέρδισε το βραβείο α’ γυναικείου ρόλου στο Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης για το «Βαρύ Πεπόνι» (1977) και στιγμάτισε με τους στίχους και τις απαγγελίες της την εμβληματική «Παραγγελιά» (1980) του τότε συντρόφου της, σκηνοθέτη, Παύλου Τάσιου.

Η Κατερίνα Γώγου ήταν, επίσης, ποιήτρια. Για την ακρίβεια, ήταν κυρίως ποιήτρια.Έγραφε χωρίς φτιασίδια και ωραιοποιήσεις. Έγραφε στα ίσα, χωρίς περιστροφές, με ωμότητα, αμεσότητα και – την ίδια στιγμή – με συγκλονιστική τρυφερότητα. Οι στίχοι της έσταζαν πόνο, αλήθεια, μα πάνω απ’ όλα, ανθρωπιά. Μια ανθρωπιά, που καθαγίαζε τα πάντα και, εν τέλει, ήταν η κινητήρια δύναμη για την αέναη προσωπική της εξέγερσης. Η πρώτη συλλογή της «Τρία κλικ αριστερά» (1978) ήταν γροθιά στο στομάχι της συντηρητικής διανόησης του παλιού καιρού και πούλησε περισσότερα από 40.000 αντίτυπα, ένας αριθμός που εκεί στα τέλη των 70ς μόνο ο Ελύτης και ο Ρίτσος μπορούσαν να φτάσουν. Μεταφράστηκε στα αγγλικά και κατόρθωσε – με τη μεσολάβηση του ποιητή, Νάνου Βαλαωρίτη – να κυκλοφορήσει και στην Αμερική το ΄83.

Πάνω απ’ όλα, όμως, η Κατερίνα Γώγου ήταν αυτό που γράφει η ίδια στο «Θα ‘ρθει καιρός». Λέει σε κάποιο στίχο «…κι απ’ όσα διάβασα, ένα κρατάω καλά: Σημασία έχει να παραμένεις άνθρωπος». Αυτό πάλεψε με νύχια και με δόντια να καταφέρει σε όλη της τη ζωή. Ένας άνθρωπος που άνοιγε με τρυφερότητα την αγκαλιά του σε κάθε απόκληρο αυτής της ζωής – πόρνες, πρεζάκηδες, μετανάστες, κυνηγημένοι, ποινικοί – και την ίδια στιγμή πάλευε με λύσσα για να διεκδικήσει το αυτονόητο δικαίωμα στην αυτοδιάθεση, να προασπίσει την αξιοπρέπειά της και να υπερασπιστεί τον συνάνθρωπό της απέναντι σε κάθε μορφή καταπίεσης και επιβολής. Καταλήψεις, διαδηλώσεις, συναυλίες «ενάντια στην κρατική καταστολή», αφίσες για «μπάτσους» και «ηρωίνη», συλλήψεις για δήθεν σύνδεσή της με τη «17Ν» και μια μήνυση κατά του τότε αρχηγού της Αστυνομίας, ΝίκωναΑρκουδέα (μιλάμε για τα μέσα των 80ς) για τον ξυλοδαρμό της στο θέατρο του Λυκαβηττού.

Μια ροκ εν ρολ ζωή και ένας εξίσου ροκ εν ρολ θάνατος. Καμιά σχέση με τη γλυκανάλατη εικόνα του παλιού ελληνικού «λαϊκού» κινηματογράφου. Μια αναπόφευκτη κατάληξη για έναν άνθρωπο που η βαθιά του ευαισθησία δεν του επέτρεπε να αποδεχτεί ως κανονικότητα την οδυνηρή πραγματικότητα μέσα στην οποία της ζητήθηκε να ζήσει και να υπάρξει φυσιολογικά. Η Γώγου δεν μπορούσε να συμβιβαστεί με καταστάσεις όπως η καταπίεση, η εκμετάλλευση, η περιθωριοποίηση, ο εξευτελισμός. «Τη δουλειά θα τη διαλέγουμε / δε θα ‘μαστε άλογα / να μας κοιτάνε στα δόντια», έγραφε ονειρευόμενη έναν καλύτερο κόσμο. Έπεσε με τα μούτρα πάνω στον τοίχο και – όπως ήταν αναμενόμενο – τσακίστηκε.

Ως εδώ, όμως. Φτάνουν τα λόγια τα δικά μας. Αξίζει ίσως πιο πολύ να διαβάσει κανείς όσα έχουν πει εκείνοι που την έζησαν. Το τηλεοπτικό αφιέρωμα που έκανε η Σεμίνα Διγενή λίγο καιρό μετά το θάνατό της αξίζει, όπως και η προσωπική μαρτυρία στη Lifo του Αντώνη Μποσκοίτη δημιουργού της εξαιρετικής ταινίας—ντοκιμαντέρ «Κατερίνα Γώγου: Για την αποκατάσταση του μαύρου».

Πιο πολύ απ’ όλα, όμως, αξίζει να διαβάσει κανείς τα ποιήματά της. Ή έστω να ακούσει την ίδια να απαγγέλει ένα από αυτά. Όπως το συγκλονιστικό «Θα ‘ρθει καιρός» με τη μουσική συνοδεία του Κυριάκου Σφέτσα και μια ανεξίτηλη υπόσχεση στο φινάλε που αποκαλύπτει την πραγματική Κατερίνα Γώγου. Γιατί όσο την έπνιγε το σκοτάδι και το μαύρο μιας απάνθρωπης κοινωνίας, τόσο δυνάμωνε η φλόγα της πίστης που σιγόκαιε μέσα της: «Θα την αλλάξουμε τη ζωή / Παρόλα αυτά, Μαρία…»