Το ελεύθερο πνεύμα του Μαρκ Σαγκάλ
Ένα μοναδικό χέρι της μοντέρνας τέχνης που δεν μπήκε σε καλούπια.
«Έφτασα στο Παρίσι με χώμα της Ρωσίας κολλημένο στα παπούτσια μου», είχε δηλώσει κάποτε ο Μαρκ Σαγκάλ. Εννοούσε πως έφερε μαζί του μια ποιητική θέαση του κόσμου από τη ρώσικη ζωή και τη λαϊκή παράδοση που δεν την απώλεσε ποτέ.
Κι ενώ στην αρχή έδειχνε να έχει επηρεαστεί από τους κυβιστές, αποκήρυξε σύντομα το φιλόδοξο κίνημα θεωρώντας το μια επιφανειακή μανιέρα. Για τον Σαγκάλ το αρχιτεκτονικό στοιχείο ενός πίνακα ερχόταν πάντα σε δεύτερη μοίρα. Προτιμούσε φανερά τον παραλογισμό της ονειρικής φαντασίας.
Μαζί με τον ντε Κίρικο ο Σαγκάλ άνοιξε μια φαρδιά οδό προς το υποσυνείδητο που λίγοι καλλιτέχνες τόλμησαν να ακολουθήσουν. Ο ίδιος ωστόσο δεν δρασκέλισε ποτέ το κατώφλι της συνείδησης. Πατούσε πάντα με το ένα πόδι στη γη που τον είχε αναστήσει. Δεν τίναξε ποτέ το ρώσικο χώμα από τα παπούτσια του.
