Κι όμως, δεν τον σκότωσαν

19 Αυγούστου του 1936, εκτελείται από τα φασιστικά τάγματα του Φράνκο, στην Γρανάδα, ο κορυφαίος Ισπανός ποιητής και θεατρικός συγγραφέας Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα. Ήταν 38 χρονών και όπως είχε εξομολογηθεί σε έναν δημοσιογράφο, εκείνη την εποχή, εργαζόταν «πάνω σε περίπου 4.559 ιδέες». Στην ερώτηση ποιο από τα έργα του, του άρεσε περισσότερο είχε απαντήσει: «Από τα έργα που έχω ήδη ανεβάσει δεν ξεχωρίζω κανένα. Όμως ερωτευμένος είμαι με εκείνα που δεν έχω γράψει ακόμα».

Μιλάμε για τον άνθρωπο που πίστευε ότι «η ποίηση, μας κρατά σε απόσταση από την πραγματικότητα κι έτσι μπορούμε να αγαπάμε με πάθος την πραγματικότητα, από ένα πιο ανεκτικό και πιο γενναιόδωρο τοπίο».

Μιλάμε για τον ποιητή που πατώντας σε αυτή την πραγματικότητα και ανακατεύοντας την με την βαθύτερη παιδική του μνήμη, εκείνη που τον έκανε και ως ενήλικα να μυρίζει στα ρουθούνια της ψυχής του το άρωμα της Ανδαλουσιανής γης, έγραψε ένα από τα μεγαλύτερα αριστουργήματα του παγκόσμιου θεατρικού ρεπερτορίου, τον «Ματωμένο γάμο». Εκεί όπου: «Μ’ ένα μικρό μαχαίρι, δυο άντρες σκοτωθήκανε γι’ αγάπη… Μ’ ένα μικρό μικρό μαχαίρι που ούτε το χέρι δεν το πιάνει, μα εκείνο μπαίνει παγωμένο στην ξαφνιασμένη μας καρδιά και σταματάει εκεί που τρέμει θολή κι αξήγητη για πάντα, η σκοτεινή μας ρίζα, της κραυγής».

Όταν η Μαργαρίτα Ξίργκου, η σπουδαία Καταλανή ηθοποιός, πληροφορήθηκε την δολοφονία του Λόρκα, έδινε παραστάσεις της «Γέρμα» - άλλο ένα μεγάλο έργο του Ισπανού δραματουργού- στην Αβάνα. Εκείνη λοιπόν τη νύχτα, άλλαξε το τέλος του έργου του μετατρέποντας την τελευταία κραυγή της Γέρμα «εγώ η ίδια έχω σκοτώσει τον γιο μου», σε έναν θρήνο που ράγισε την ελεύθερη και πάντα πάσχουσα καρδιά της ανθρωπότητας:

«Σκοτώσαν το παιδί μου».

«Αν έψαχνε κανείς επισταμένως, σκαλίζοντας κάθε γωνιά της χώρας για να θυσιάσει κάποιον, να τον θυσιάσει σαν σύμβολο, δεν θα μπορούσε να βρει σε κανέναν την ουσία της Ισπανίας, την ζωντάνια και το βάθος της, στον βαθμό που υπήρχαν σε αυτόν τον άνθρωπο που επιλέχτηκε τελικά γι’ αυτόν τον ρόλο», έγραψε ο Πάμπλο Νερούδα έναν χρόνο μετά τον θάνατο του Λόρκα συμπληρώνοντας ότι «αυτό το έγκλημα δεν θα μπορέσουμε ποτέ να το λησμονήσουμε και να το συγχωρήσουμε».

Ο Ισπανικός Εμφύλιος διήρκησε σχεδόν τρία χρόνια, από τον Ιούλιο του 1936 μέχρι τον Μάρτιο του 1939 και κόστισε την ζωή σε περισσότερα από 500.000 άτομα, 130.000 από τα οποία υπήρξαν θύματα εκτελέσεων.

Και τι τραγική ειρωνεία! Ο ίδιος ο Λόρκα, στο περίφημο «Ντουέντε» του, έχει χαρακτηρίσει την Ισπανία μια χώρα θανάτου, μια χώρα ανοικτή στον θάνατο:
«Σε κάθε χώρα, ο θάνατος είναι ένα τέλος. Έρχεται, και τα παραθυρόφυλλα κλείνουν. Όχι στην Ισπανία, στην Ισπανία ανοίγουν. Σε καμιά άλλη χώρα ο πεθαμένος δεν είναι πιο ζωντανός απ’ την Ισπανία. Το προφίλ του κόβει σαν κόψη ξυραφιού».

Ίσως τελικά, «ο γελαστός ποιητής» , όπως τόσο όμορφα τον σκιαγράφησε ο στιχουργός Πυθαγόρας στο τραγούδι του Απόστολου Καλδάρα, «Ο θάνατος του ποιητή» -τραγούδι που έχει ερμηνεύσει μοναδικά ο Γιώργος Νταλάρας- έχει δώσει την απάντηση στο ερώτημα «γιατί τον σκότωσαν, γιατί», ανατρέποντας τα… δεδομένα:

Δεν τον σκότωσαν.

Άλλωστε όλοι οι ποιητές γνωρίζουν την μοίρα τους, αυτήν που ο πρώτος στίχος τους, την σφραγίζει, όπως τόσο εύστοχα μας αποκαλύπτει ο Τάσος Λειβαδίτης:

«Θυμάμαι παιδί που έγραψα κάποτε τον πρώτο στίχο μου.
Από τότε ξέρω ότι δε θα πεθάνω ποτέ-
αλλά θα πεθαίνω κάθε μέρα».