Ο Nίκος Θεοδωράκης, ο άλλος γιός του Μίκη: «Το καλύτερο δώρο που μπορούσα να κάνω στον πατέρα μου»

Συνέντευξη στον ΘΕΜΗ ΣΙΝΑΝΟΓΛΟΥ

Είναι ο άλλος γιος του Μίκη Θεοδωράκη, την ύπαρξη του οποίου δεν ξέρουν πολλοί, διότι ήταν πάντα χαμηλών τόνων και σεβόταν.

Από τη μια θες να καταγράψεις την Ιστορία, από την άλλη πρέπει να είσαι διακριτικός. Ο Νίκος Θεοδωράκης σε μία σημαντική συνέντευξη στο «ΦΩΣ». Είναι και Ολυμπιακός, όπως ήταν ο πατέρας του.

Οικογένεια Θεοδωράκη: Ασφαλιστικά μέτρα για Κουρή - Ισχυρίζεται ότι είναι γιος του Μίκη!

Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στο «ΦΩΣ» στις 7/9/2021

Να μιλάμε στον ενικό για να γίνονται πιο κατανοητές στο κοινό οι ερωτήσεις;

Βεβαίως.

Εσύ έχεις φτιάξεις το mikisradio.com;

Ναι, το 2017. Ακούγεται καθημερινά από χιλιάδες ακροατές σε πάνω από 95 χώρες! Τα στοιχεία που έχουμε αυτό δείχνουν, έχω βάλει και τον χάρτη με τις χώρες όπου φαίνεται ποιοι και πόσοι μας ακούν σε κάθε μέρος του κόσμου. Ο Μίκης Θεοδωράκης ήταν παγκόσμιος. Σε όλες τις ηπείρους.

Σε ποια ήπειρο πιο πολύ;

Στην Ευρώπη. Αλλά και στην Αμερική, και μάλιστα όχι μόνο στη Βόρεια Αμερική ως τον Καναδά αλλά και στη Νότια Αμερική, στην Κούβα, στη Χιλή. Υπάρχει ένας άνθρωπος στην Πάτρα, λογιστής, ο οποίος ξόδεψε όλη του τη ζωή μαζεύοντας LP σε όλο τον πλανήτη που να έχουν οι δίσκοι έστω και μία συμμετοχή του Μίκη! Και έχει μαζέψει 4.500 άλμπουμ!

Πρέπει να σε ρωτήσω και προσωπικά στοιχεία, αν δεν το κάνω θα πουν ότι είμαι άσχετος δημοσιογράφος ή ότι εσύ κρύβεις την αλήθεια. Θα πηγαίνουμε μία στα προσωπικά και μία στο έργο του Μίκη. Μου έστειλες μία συνέντευξη που είχες πάρει από τον πατέρα σου και την είχες βάλει στο mikisradio.com.

Με φώναξε ο Μίκης στο σπίτι του το 2018, μου είπε «έλα να μιλήσουμε, θέλω να σου πω πράγματα». Αφού είχε δει ότι είχε μεγάλη ακροαματικότητα γρήγορα το ραδιόφωνο. Και όπως είδες αυτά που είπε ήταν τρομερά. Είπε ότι απελευθερώθηκε πλέον η μουσική του. Ο ίδιος μού φύτεψε στο μυαλό το πώς εκατοντάδες έργα που είχε γράψει θα καταφέρναμε να φτάσουν στον κόσμο...

Είχε παράπονο;

Ναι, πίστευε πάντα ότι δεν έγιναν γνωστά τα τραγούδια του μετά το 1980. Ο Μίκης δεν σταμάτησε ποτέ να γράφει μουσική, αυτό δεν το ξέρει πολύς κόσμος, νόμιζαν ότι Θεοδωράκης είναι μόνο το έργο του στη δεκαετία του '60 και του '70. Από ένα σημείο και μετά το έργο του δεν έφτανε στον κόσμο. Οι δισκογραφικές εταιρείες πέρασαν στο σταρ σίστεμ, έκαναν στην άκρη τους συνθέτες και εκείνον, έβαλαν μπροστά τους τραγουδιστές. Εκείνος όμως έγραφε και τη δεκαετία του '80 και του '90, η τελευταία του δουλειά ήταν το 2005 με τη Μαρία Φαραντούρη.

Πες μου προσωπική ιστορία.

Πήγα λοιπόν μια μέρα σπίτι του και μου λέει «έχω να σου δώσω κάτι». Και βγάζει από το κομοδίνο του έναν φάκελο λέγοντάς μου: «Θα φτιάξεις τρία αντίγραφα, θα δώσεις σε τρεις φίλους σου από ένα αντίγραφο με την υπόσχεση ότι κι αυτός θα φτιάξει τρία αντίγραφα και θα δώσει σε τρεις φίλους του από ένα αντίγραφο και θα γίνει έτσι αλυσίδα». Είχε δισκάκια με τραγούδια του. Τέτοια ήταν η αγωνία του να διαδοθεί η μουσική του. Αυτό όμως ήταν πολύ δύσκολο να λειτουργήσει.

Έχουν ευθύνη και οι ραδιοφωνικοί σταθμοί;

Ασφαλώς, αυτό είναι μεγάλο ζήτημα. Έχουν δημιουργήσει μία playlist, η οποία δεν αλλάζει ποτέ! Ο Μίκης λοιπόν πάντα έψαχνε έναν τρόπο να φτάσει η μουσική του στον λαό, διότι για αυτόν έγραφε. Αν και συμφωνικός συνθέτης, έγραφε πάντα μουσική για τον απλό άνθρωπο, για τα λαϊκά στρώματα. Έτσι λοιπόν με έβαλε σε προβληματισμό για το πώς θα φτάσει η μουσική του, τα πάνω από χίλια έργα του, στον κόσμο. Και έφτιαξα το 2017 το mikisradio.com. Αυτό πιστεύω ήταν το καλύτερο δώρο που του έγινε στα τελευταία του χρόνια! Μου το έλεγαν όλοι οι φίλοι του ότι του έδωσε ζωή. Του έδωσε νόημα να συνεχίσει να ζει, γιατί το είχε πει ότι τα τελευταία χρόνια το θεωρούσε πλεονασμό που ζούσε.

Πότε γεννήθηκες;

Το 1967, μέσα στη δικτατορία.

Γεννήθηκες μετά τα δύο παιδιά του από τον γάμο του...

Ναι. Έχω με τη Μαργαρίτα και τον Γιώργο διαφορά μίας δεκαετίας περίπου, είμαι μικρότερός τους...

Έχετε σχέσεις; Με τα αδέλφια σου από άλλη μάνα;

Όχι. Τα προσωπικά όμως δεν έχουν σημασία. Σημασία έχει η ουσία, να εμβαθύνουμε στο έργο του. Εμείς οι μεγαλύτεροι έχουμε τραγουδήσει έργα του. Όμως έγιναν πράξη; «Για να γυρίσει ο ήλιος, θέλει δουλειά πολλή». Τον γυρίσαμε τον ήλιο; Για την παιδεία μας, τον πολιτισμό μας, την υγεία. Δεν τον γυρίσαμε. Πρέπει οι Έλληνες να βάλουν πλάτη - και δεν εννοώ ότι ο ήλιος έχει χρώμα πράσινο, κόκκινο, μπλε. Είναι ο ήλιος που φωτίζει τα μάρμαρα του Παρθενώνα! Είναι δυνατόν κάθε καλοκαίρι να βιώνουμε αυτές τις καταστροφικές ατελείωτες πυρκαγιές; Και κάθε χειμώνα αυτές τις πλημμύρες; Ο Μίκης έχει γράψει εκατοντάδες τραγούδια, δεν θα βρεις ούτε ένα που να το έγραψε τυχαία.

Τι ήταν ο Μίκης Θεοδωράκης;

Δεν θέλω να λέω υπερβολές, αλλά επειδή έχουμε την Ιστορία μας από τον Όμηρο, στο διάβα αυτής της Ιστορίας είναι αυτός που μελοποίησε «τα θεμέλιά μου στα βουνά», είναι η Ελλάδα η ίδια. Από τον Μίκη αναβλύζει η παράδοσή μας. Έχει γράψει παιδικά τραγούδια, εκκλησιαστική μουσική, μουσική δωματίου, συμφωνική μουσική, όπερες, έχει γράψει λαϊκά ορατόρια, είναι αυτός που πρώτος γέννησε τη μετασυμφωνική μουσική, που πάντρεψε το λαϊκό στοιχείο το ελληνικό με τη συμφωνική μουσική. Μας πήρε από το χέρι και μας πήγε στην έντεχνη λαϊκή μουσική, πάντρεψε το ρεμπέτικο, το δημοτικό και μελοποίησε όλους τους μεγάλους Έλληνες ποιητές! Έχει μελοποιήσει Διονύσιο Σολωμό, Κάλβο, Καβάφη, Σικελιανό, Κωστή Παλαμά έως και Καζαντζάκη. Ρίτσο, Αναγνωστάκη, Χριστοδούλου, Λειβαδίτη, Μάνο Ελευθερίου, Τριπολίτη, Καρατζά, Ρένα Χατζηδάκη, Κοκκινόπουλο, Καλαντζή, Καλαμίτση, Μαβίλη, Μακρυγιάννη, Λίνα Νικολακοπούλου, Λευτέρη Παπαδόπουλο, Κώστα Γεωργουσόπουλο και φυσικά Σεφέρη και Ελύτη. Μελοποίησε Σοφοκλή στις όπερες. Ξένους ποιητές, Λόρκα, Πάμπλο Νερούδα και άλλους.

Φυσικά άλλους, πώς να τους γράψω όλους, θα κουράσουμε το κοινό. Πες μου τη γνώμη σου για τα παρατράγουδα με το θέμα της κηδείας. Ήταν θλίψη για σένα αυτό με τον τόπο της κηδείας;

Δεν έπρεπε να συμβούν όλα αυτά τα πράγματα. Έπρεπε να γίνει εξαρχής αποδεκτή απ’ όλους η επιθυμία του Μίκη Θεοδωράκη. Είχε στείλει επιστολή στον Δημήτρη Κουτσούμπα, είχε στείλει επιστολή από το 2013 στον δήμαρχο Χανίων με εντολή μάλιστα να γίνεται σεβαστή η επιθυμία του από τον εκάστοτε δήμαρχο που θα ακολουθούσε μετά.

Πέρασες δύσκολα παιδικά χρόνια; Στο τέλος επανόρθωσε;

Οποιοσδήποτε, μα γιος, μα κόρη, μα ξάδελφος, μα φίλος, μα φίλη, είχε σχέσεις με τον Μίκη, πάντα το επίκεντρο ήταν η μουσική του, το έργο του. Όπου κι αν βρισκόταν, είτε έτρωγε είτε χαλάρωνε είτε έκανε περιοδείες είτε ήταν εξόριστος ή φυλακισμένος, ήταν πάντα ακατάπαυστος εργάτης του πολιτισμού. Μέχρι και που έφυγε από τη ζωή διάβαζε πολύ και έγραφε διάφορα. Ήταν τόσο υψηλή η ευφυΐα του, που δεν είχε χρόνο να είναι ο πατέρας, ο φίλος. Πώς ερχόσουν σε επαφή μαζί του: όταν σε ήθελε για κάτι που αφορά το έργο του. Και ταυτόχρονα με το έργο του θα σου έλεγε μια ιστορία, ένα καλαμπούρι, θα ανέπτυσσες δηλαδή σχέση μαζί του μέσω της δουλειάς. Και ο άλλος του ο γιος, ο Γιώργος, τέτοια σχέση είχε μαζί του, και η κόρη του η Μαργαρίτα. Μέσω της δουλειάς.

Έχεις μιλήσει ποτέ για τη μητέρα σου; Πώς γνώρισε τον Μίκη;

Η μητέρα μου δούλευε μαζί του από μικρό κορίτσι. Ήταν αρκετά χρόνια μαζί με τον Μίκη και μάλιστα είχαν πολύ καλές αναμνήσεις από τη μητέρα μου και ο Γιώργος και η Μαργαρίτα και ο Μίκης. Από την Αλεξάνδρα. Πάντα έλεγε ο Μίκης ότι η Αλεξάνδρα ήταν μια πολύ καλή ύπαρξη, ένας πολύ γλυκός άνθρωπος.

Ζει;

Όχι, έχει πεθάνει.

Κάτι είπες για την Κέρκυρα πριν που δεν πρόλαβα να το σημειώσω.

Ήταν από την Κέρκυρα. Κι εγώ έζησα 20 χρόνια της ζωής μου στο νησί.

Τι ομάδα είσαι;

Ολυμπιακός.

Πώς έγινες;

Ήμασταν στην οικογένεια Ολυμπιακοί. Καλλιθεάτης γέννημα-θρέμμα.

Μέτρησε ότι ήταν Ολυμπιακός ο πατέρας σου;

Όταν εγώ έγινα Ολυμπιακός, δεν ήξερα ότι ο Μίκης ήταν Ολυμπιακός. Δεν ήξερα καν ότι είμαι γιος του!

Πότε το έμαθες ότι είσαι γιος του;

Όταν ήμουν 34 χρόνων.

Δεν θύμωσες;

Για τον Μίκη μόνο υπερηφάνεια μπορεί να αισθάνεται κάποιος, είτε είχε σχέση μαζί του είτε δεν είχε.

Ποιο είναι το αγαπημένο σου έργο του;

Η «Όμορφη Πόλη» και η «Τρίτη Συμφωνία».

Ποιος ήταν ο αγαπημένος σου παίκτης του Ολυμπιακού; Όπως βλέπεις, πετάω την μπάλα μια από εδώ, μια από εκεί.

Ο Δεληκάρης.

Πήγαινες γήπεδο;

Βέβαια. Ήμουν μέσα και στο αξέχαστο 3-4 από τον ΟΦΗ (γελάει). Θυμάμαι κι ένα ματς με τον Περόνε που κερδίσαμε τον Παναθηναϊκό, ήθελαν οι φίλαθλοι να βάλουν ένα φέρετρο μέσα στο γήπεδο και δεν τους άφηναν, τελικά το έβαλαν από την εξέδρα! Τον είχαν ταράξει τον Περόνε στις κλοτσιές.

Έκλαψες ποτέ για τον Ολυμπιακό;

Ναι, με το δυστύχημα της Θύρας 7.

Σημαίνει κάτι το κόκκινο χρώμα;

Για εμένα το κόκκινο χρώμα είναι η ζωή!

Έχεις σπουδάσει μουσική;

Έχω κάνει σπουδές στο Ωδείο Καλομοίρη και η μελέτη πάνω στη μουσική δεν σταματάει ποτέ. Έχω ιδρύσει δική μου ορχήστρα με τον Τεό Λαζάρου, είναι η ορχήστρα του Mikisradio, προσπαθούμε να αποτυπώσουμε το έργο του όπως το δίδαξε, διότι ο Τεό Λαζάρου ήταν 14 χρόνια κοντά στον Μίκη, ήταν από τους ιδρυτές της Λαϊκής Ορχήστρας όταν την έφτιαξε ο Μίκης. Συνεχίζω τα μαθήματα φωνητικής με τον διεθνούς φήμης Έλληνα τενόρο Ζάχο Τερζάκη.

Είχε τον πόλεμο μέσα του; Όχι μόνο επειδή είχε πολεμήσει και του άρεσε αλλά και στη μουσική του υπάρχει κάτι σαν πολεμικό εμβατήριο.

Ο Μίκης ήταν πανέξυπνος, ήξερε πολύ καλά πώς να χειριστεί τους ρυθμούς και ήταν απίστευτος γνώστης της μουσικής. Ήθελε να έχει ρυθμό που να συνδέεται με τους Έλληνες στο μνημονικό τους, στο DNA τους. Τα πολεμικά εμβατήρια ριζώνουν πιο εύκολα στην ψυχή του ανθρώπου. Χρησιμοποίησε και μελωδία βυζαντινής μουσικής που επίσης υπάρχει στο DNA μας.

Λένε ότι με τις πρώτες νότες αναγνωρίζει κάποιος τη μουσική του όπως του Μπετόβεν.

Μα είναι ο Έλληνας Μπετόβεν! Δεν είναι υπερβολή να το πούμε. Ο Μίκης, άλλωστε, λάτρευε τον Μπετόβεν. Διότι ο Μπετόβεν ήταν και λάτρης της αρχαίας Ελλάδας. Ο Μπετόβεν ήταν διονυσιακός συνθέτης όπως ο Μίκης, πάταγε στη γη η μουσική του, άκου το συρτάκι, μελέτησέ το. Και επηρεάστηκε πολύ στην αρχή από τον Μπετόβεν. Το πρώτο του συμφωνικό έργο το έγραψε το 1945 και λέγεται «Αποκάλυψη - Ωδή στον Μπετόβεν».

Υπάρχει περίπτωση να γίνει μπάχαλο και με τη διαθήκη του; Όπως με τον τόπο της κηδείας;

Όχι, ο Μίκης τα είχε τακτοποιήσει όλα... Μην έχεις αμφιβολία σε αυτό.

Πώς σου φάνηκε που είχε βγει η κόρη του προ καιρού και έλεγε ότι της έκοψε η ΔΕΗ το ρεύμα και δεν είχε λεφτά να πληρώσει τον λογαριασμό;

Τον πλήγωναν αυτά. Και δεν ήταν το μόνο... Η διαχείριση από τη Μαργαρίτα που τα πήρε όλα εκείνη να τα διαχειριστεί, μιλάω για τα χρήματα, ήταν πάρα πολύ κακή. Ποτέ δεν με ενδιέφερε εμένα, ποτέ δεν ζήτησα χρήματα, ποτέ δεν ζήτησα περιουσιακό στοιχείο, ό,τι έκανα για τον Μίκη το έκανα αφιλοκερδώς. Εκείνος θα μείνει στην αιωνιότητα, εμείς θα χαθούμε. Πάντα όμως με ενδιέφερε να είμαι σε επαφή μαζί του και να συνδεθώ με τις ρίζες μου.

Είναι το μεγαλύτερο έργο στην Ελλάδα;

Σαφώς είναι το πιο πλούσιο έργο συνθέτη στη χώρα. Ο Χρήστος Νικολόπουλος έχει γράψει πάρα πολλά τραγούδια, αλλά είναι ένα είδος μουσικής. Το εύρος του έργου του Μίκη Θεοδωράκη είναι τεράστιο. Άλλωστε το ραδιόφωνό μας παίζει μόνο Μίκη Θεοδωράκη, δεν θα μπορούσε άλλος συνθέτης να υποστηρίξει ραδιόφωνο που να παίζει μόνο έργα του χωρίς να βαρεθεί ο κόσμος. Θα ακούσεις μέχρι και Κόζα Μόστρα, Λοκομόντο, Λάκη Παπαδόπουλο, Χαρούλη, Ιωαννίδη, Δεληβοριά, Μελίνα Ασλανίδου, Παντελή Θαλασσινό, πέρα από τους κλασικούς παλιούς μεγάλους τραγουδιστές που είπαν τα τραγούδια του. Συμμετέχει όλη η γκάμα των Ελλήνων τραγουδιστών.

Ο Μπιθικώτσης μού είχε πει σε συνέντευξη στο «ΦΩΣ» ότι εκείνος ήταν ο αγαπημένος τραγουδιστής του Θεοδωράκη. Αλήθεια είναι;

Βέβαια, ο Μίκης τον θαύμαζε πολύ.

Και τον συγχώρεσε.

Ναι, τον συγχώρεσε που τραγούδησε τον ύμνο της χούντας, ενώ είχε προσπαθήσει να τον αποτρέψει. Τον αγαπούσε και τον θαύμαζε πολύ τον Γρηγόρη Μπιθικώτση.

Είσαι παντρεμένος;

Ναι.

Παιδιά;

Έχω δύο παιδιά.

Ασχολούνται με τη μουσική;

Το ένα παιδί.

Ο Μίκης έπινε; Κάπνιζε;

Κάπνιζε σαν φουγάρο. Του έστελνε πούρα ο Φιντέλ Κάστρο. Και όταν του έκοψαν το κάπνισμα οι γιατροί, είχε πάντα ένα πούρο του Κάστρο και το μάσαγε. Ήταν με μισό πνευμόνι. Ήταν φυματικός, έτσι ξέφυγε από τα χέρια της χούντας. Φοβήθηκε η χούντα μην πεθάνει στα χέρια της και τον άφησε να πάει στο Παρίσι. Διότι υπήρχε κατακραυγή και πίεση από το εξωτερικό για την αποφυλάκισή του.

Τι είχε ξεχωριστό αυτός ο άνθρωπος; Μόνο ταλέντο στη μουσική; Ήταν διάνοια; Είχε πάθος και ψύχωση;

Ο Μίκης ήταν από μικρός πολύ φιλομαθής. Κατάπινε τα βιβλία. Ήθελε να έχει ευρύτερη μόρφωση.

Καθοριστικό αυτό.

Ο Γιώργος Θεοδωράκης, ο πατέρας του, ήταν ένας άνθρωπος των γραμμάτων και των τεχνών, είχε υψηλό διοικητικό πόστο και είχε πάντα πλούσια βιβλιοθήκη. Ο Μίκης ήταν πολύ φιλομαθής και αυτήν τη φιλομάθεια την πάντρεψε με τη μεγάλη αγάπη του για την Ελλάδα. Ήθελε να δει την Ελλάδα όπως της άξιζε. Τον τιμήσαμε ως λαός, αλλά μας τα έδωσε πίσω διπλά και τριπλά. Ήταν υπερπατριώτης, αλλά με την έννοια τη διεθνιστική, ως αριστερός. Δηλαδή αγαπώ την πατρίδα μου, αλλά δεν σημαίνει αυτό ότι βάζω τις άλλες πατρίδες από κάτω. Είναι παγκόσμιος, ξεφεύγει από τα σύνορα της χώρας. Ήταν ένας μεγάλος Έλληνας.