Δημήτρης Μανιάτης: «Ο Μπάγεβιτς είχε αδυναμία στον Πάνο Γαβαλά»

Συνέντευξη στον ΘΕΜΗ ΣΙΝΑΝΟΓΛΟΥ

Ο Πάνος Γαβαλάς ήταν μεγάλη προσωπικότητα που έγραψε ιστορία στο ελληνικό τραγούδι και στη νύχτα, την εποχή που όλα ήταν αλλιώς. Μίλησα με τον βιογράφο του, τον Δημήτρη Μανιάτη, δημοσιογράφο πολλά χρόνια στα «Νέα». Έκανε μεγάλη δουλειά για τον Γαβαλά, μέχρι και με τον Ντούσαν Μπάγεβιτς μίλησε για το βιβλίο.

Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στο «ΦΩΣ» στις 27/3/2021

Πώς αποφάσισες να κάνεις τέτοιο έργο;

Από παλιά ήμουν λάτρης του λαϊκού τραγουδιού και του ρεμπέτικου. Ήμουν και συλλέκτης. Στη δημοσιογραφία είχα κάνει παλιά καλλιτεχνικό ρεπορτάζ. Είμαι πολλά χρόνια στα «Νέα», τα τελευταία χρόνια κάνω πολιτικό ρεπορτάζ, είμαι και σχολιαστής στο Mega. Η πρόταση για τη βιογραφία του Πάνου Γαβαλά ήρθε από την οικογένειά του. Για την ακρίβεια από τον γιο του, τον υπέροχο Γιάννη Γαβαλά. Ήταν μια δική του ιδέα. Ο Πάνος Γαβαλάς πέθανε το 1988, είχε έρθει η εποχή λοιπόν να υπάρξει μια βιογραφία του. Βασίζεται σε συνεντεύξεις και μαρτυρίες, είναι ένα μωσαϊκό. Μου πήρε τέσσερα χρόνια, γιατί το δούλευα κατά διαστήματα. Μίλησα μέχρι και με σερβιτόρους, μέχρι και με τον Ντούσαν Μπάγεβιτς!

Γιατί με τον Μπάγεβιτς;

Ήταν πελάτης στο μαγαζί όπου τραγουδούσε ο Γαβαλάς και του άρεσε ιδιαίτερα. Από τα πρώτα χρόνια που είχε έρθει στην Ελλάδα. Πήγαινε στον Γαβαλά μαζί με τον Αρκάδη.

Ο Γαβαλάς τι ομάδα ήταν;

Απόλλωνας. Και φιλοπαναθηναϊκός. Καισαριανή. Πήγαιναν ποδοσφαιριστές όλων των ομάδων να τον ακούσουν. Είναι μια ηθογραφία της εποχής, τελείως άλλη εποχή τότε στη νύχτα. Θέλω να σου πω κάτι. Με συγκινεί που μιλάω στην ιστορική εφημερίδα «ΦΩΣ ΤΩΝ ΣΠΟΡ». Ήταν και η εφημερίδα στην οποία ξεκίνησε ο μεγάλος Πάνος Γεραμάνης, πρόσωπο καθοριστικό για το λαϊκό τραγούδι και πολύ Ολυμπιακός, συνάδελφος χρόνια στα «Νέα». Το «ΦΩΣ» είναι μία εφημερίδα που έμπαινε στο σπίτι μου απενοχοποιημένα από τον πατέρα μου, παρ’ ότι δεν είμαστε Ολυμπιακοί, γιατί ήταν η εφημερίδα που είχε πάντα το καλύτερο ρεπορτάζ στις μικρές κατηγορίες. Και βέβαια λόγω Μυκόνου. Ξέραμε τι σεβασμό τεράστιο έχει η οικογένεια Νικολαΐδη στη μυκονιάτικη κοινωνία. Όχι μόνο γιατί οι αείμνηστοι Θόδωρος και Ειρήνη φιλοξενούσαν τον Κωνσταντίνο Καραμανλή στο σπίτι τους εκεί. Αλλά για τη γενικότερη παρουσία τους. Είμαι Μυκονιάτης κι εγώ, γνωρίζω.

Πώς πήγε η Μύκονος τουριστικά το καλοκαίρι και τι περιμένουν για το ερχόμενο καλοκαίρι;

Η σεζόν ήταν 80% κάτω από το 2019. Αγορές όπως οι ΗΠΑ και η Αυστραλία δεν ήρθαν καθόλου. Ειδικά για τη Μύκονο η Αυστραλία είναι πολύ δυνατή αγορά. Φέτος λέγεται ότι θα είναι λίγο καλύτερα τα πράγματα λόγω εμβολίων. Πέρσι δεν υπήρχε ούτε εμβόλιο ούτε θεραπεία.

Να εξηγήσουμε σε νέους που δεν γνωρίζουν τι ήταν ο Πάνος Γαβαλάς.

Ήταν ένας από τους μεγαλύτερους Έλληνες τραγουδιστές όλων των εποχών. Με φωνή βελούδινη. Εγώ θα τον έβαζα με άνεση στο τοπ 5. Στους πέντε πιο μεγάλους. Επέδρασε βαθιά στο ύφος και στο κλίμα της νύχτας, στον τρόπο που ο Έλληνας διασκέδαζε στα νυχτερινά κέντρα.

Πες τους άλλους.

Καζαντζίδης, Μανώλης Αγγελόπουλος, Μπιθικώτσης, Στράτος Διονυσίου. Μεταπολεμικά.

Πώς λέγεται το βιβλίο;

«Μια φωνή όλο φως». Εκδόσεις Λιβάνη.

Ποιος διάλεξε αυτόν τον τίτλο;

Ένας πολύ στενός φίλος του Πάνου Γαβαλά, που με βοήθησε και στην έρευνα. Παλιός δημοσιογράφος. Ο Νάσος Τσαγκανέλης. Ήταν δική του ιδέα, μου άρεσε και την κράτησα.

Πες μου δύο χαρακτηριστικά του Γαβαλά, εκτός από τη φωνή του.

Ήταν αυστηρός χαρακτήρας. Είχε ύφος που δεν πρόδιδε ότι επρόκειτο για λαϊκό τραγουδιστή. Ήταν και τελειομανής, είχε πάντα τις καλύτερες ορχήστρες.

Περιστατικό που δείχνει τον χαρακτήρα του;

Ενώ ήταν στην εταιρεία «Κολούμπια», που ήταν μακράν η κορυφαία τότε, δεν είχε πρόβλημα υπερασπιζόμενος τα δικαιώματα των τραγουδιστών να κάνει αντάρτικο, να φύγει από την «Κολούμπια» και να φτιάξει δική του εταιρεία. Αυτό ήταν για την εποχή τεράστια ρήξη. Κανείς δεν τολμούσε να το κάνει. Ο Λαμπρόπουλος ήταν παντοδύναμος. Ο Γαβαλάς λοιπόν έφτιαξε δύο «γαλατικά χωριά», την πρώτη δισκογραφική με την Πόλυ Πάνου, που λεγόταν «Βεντέτα», και τη δεύτερη μόνος του, τη «Σονάτα».

Άλλο περιστατικό;

Τέλη δεκαετίας ’70 πήγε ένας νεότερος λαϊκός τραγουδιστής στο καμαρίνι του και για να τον κολακέψει του είπε «α, ρε Πάνο, εσύ είσαι ο τοπ, ποιος Καζαντζίδης». Οργίστηκε ο Γαβαλάς και του είπε «σήκω φύγε, είσαι πολύ μικρός για να μιλήσεις για τον Στέλιο Καζαντζίδη!». Αν ήταν άλλος, θα κολακευόταν. Όμως ο Γαβαλάς είχε έναν κώδικα αξιών.

Πότε είναι για εσένα η κορύφωση στη νύχτα;

Είναι δύο κύκλοι. Ο ένας είναι από το 1965 ως το 1975, που είναι η πρώτη Ελλάδα που στέκεται στα πόδια της μετά τον πόλεμο και τον εμφύλιο. Ο δεύτερος κύκλος είναι από το 1981 ως το 1989, τα πρώτα χρόνια του ΠΑΣΟΚ, όπου φτιάχτηκε μια Ελλάδα στην οποία ο μέσος Έλληνας έχει στην κουλτούρα του το νυχτερινό κέντρο. Βγαίνει, γλεντάει, υπάρχουν πολλά νυχτερινά μαγαζιά. Έχει ανορθωθεί ο Έλληνας, μπορεί να βγει, γίνονται και υπερβολές, υπάρχουν πολλά μεγάλα ονόματα τραγουδιστών.

Πότε αρχίζει η παρακμή;

Μετά το 2010. Εκεί γίνονται οι μεγάλες αλλαγές που καταδικάζουν τη νύχτα. Τα κέντρα όχι απλώς δεν δουλεύουν κάθε μέρα, αλλά φτάνουν να δουλεύουν μια Παρασκευή και ένα Σάββατο. Ένα μεγάλο μέρος του κόσμου δεν βγαίνει καν λόγω φτωχοποίησης. Και τα μπουζούκια αλλάζουν. Μπαίνει ντιτζέι, υπάρχει λαϊκός τραγουδιστής που έχει ορχήστρα χέβι μέταλ και δεν υπάρχει μπουζούκι!

Έβγαλε ο Γαβαλάς λεφτά;

Ο Γαβαλάς έβγαλε χρήματα. Έχω μια γνώμη για αυτούς τους μεγάλους. Δεν πληρώθηκαν όσο άξιζαν. Οι μεγάλοι δημιουργοί και οι μεγάλοι τραγουδιστές έδωσαν ψωμί σε πολύ κόσμο. Κλάδοι ολόκληροι εργαζομένων στα μαγαζιά και στις δισκογραφικές εταιρείες κέρδισαν χρήματα από τα τραγούδια τους.

Ήταν γυναικάδες; Ήταν τζογαδόροι;

Πολλοί από αυτούς ναι. Πήραν απότομα λεφτά στα χέρια τους και απέκτησαν πολύ γρήγορη δημοφιλία. Όμως ο Γαβαλάς ήταν νοικοκύρης. Όλο του το άγχος ήταν τα παιδιά του. Είχε κλειστή ζωή. Δεν πήγαινε στα μαγαζιά άλλων, σπάνια πήγαινε, ήταν πολύ επιλεκτικός. Του άρεσε το ποδόσφαιρο, του άρεσαν τα άλογα, είχε δικά του άλογα, πήρε ένα μεγάλο κτήμα στον Άγιο Στέφανο και είχε φτιάξει το δικό του κάστρο.

Παλιά διασκέδαζε πολύ ο κόσμος, ακόμα και οι φτωχοί. Δεν υπήρχε άλλη διέξοδος, δεν υπήρχε τηλεόραση, δεν υπήρχε Ίντερνετ.

Αυτά που αναφέρεις είναι σωστά. Τη δεκαετία του ’50 και του ’60 υπήρχε φτώχεια, υπήρχε κόσμος σχεδόν αποκλεισμένος από τα νυχτερινά μαγαζιά. Όμως ένας νέος τού σήμερα με έναν νέο της δεκαετίας του ’70 είναι τελείως διαφορετικά πρόσωπα! Τότε είχε κυρίαρχο ρόλο η λαϊκή διασκέδαση. Ήταν σημαντικό να πας να ακούσεις τον Μπιθικώτση, τον Γαβαλά, τον Μενιδιάτη. Σήμερα ο νέος έχει Neftlix, έχει σόσιαλ μίντια στο κινητό, έχει πολλές επιλογές. Τότε η μόνη διέξοδος ήταν το γήπεδο του ποδοσφαίρου, το ζαχαροπλαστείο, το σινεμά και το νυχτερινό κέντρο. Και το αναψυκτήριο τη δεκαετία του ’70. Δηλαδή μεσημεριανό μπουζούκι φθηνό. Ο Γιάννης Μπουρνέλης λόγου χάρη άφησε εποχή σε αυτό. Μπορούσε να πάει η λαϊκή οικογένεια το μεσημέρι της Κυριακής και να ακούσει λαϊκό τραγούδι με φθηνό ποτό.

Ποιους θεωρείς πυλώνες του λαϊκού τραγουδιού;

Αυτοί που άλλαξαν τα πράγματα κάθε φορά στην εποχή τους ήταν ο Βασίλης Τσιτσάνης, ο Μανώλης Χιώτης, ο Γιάννης Παπαϊωάννου, ο Μάρκος Βαμβακάρης -ο πατέρας όλων. Αυτός άλλαξε ουσιαστικά τον ήχο. Από γυναίκες η Μαρία Νίνου, η Γιώτα Λύδια, η Καίτη Γκρέι, η Πόλυ Πάνου.

Η Μοσχολιού;

Πολύ. Και η Τζένη Βάνου.

Πες μου για το δίδυμο Πάνος Γαβαλάς - Ρία Κούρτη.

Διέτρεξαν μαζί 25 χρόνια ως καλλιτεχνικό ντουέτο! Το πιο σημαντικό ντουέτο στο λαϊκό τραγούδι. Τεράστια τραγουδίστρια η Ρία Κούρτη. Έχω μεγάλη χαρά που τη γνώρισα και μου έδωσε συνέντευξη για τον Πάνο Γαβαλά. Η Ρία Κούρτη ήταν ήδη τραγουδίστρια πριν από τη συνεργασία της μαζί του, του την «προξένεψαν», κατάλαβε ότι επρόκειτο για μεγάλη τραγουδίστρια, άρχισαν μαζί ντουέτο και τελείωσαν ουσιαστικά μαζί!

Ήταν ωραία γυναίκα;

Δεν θα το έλεγα. Ήταν καλλιτεχνικό ντουέτο. Ήταν παντρεμένοι και οι δύο με τις δικές τους οικογένειες.

Ήταν αντιστασιακός στην Κατοχή;

Ήταν στο ΕΑΜ και στην ΕΠΟΝ. Ήταν αντιστασιακός. Η δράση του ήταν στην Καισαριανή, στη Γούβα, στο Παγκράτι. Προς τιμήν του δεν το ανέφερε να το «πουλάει», το θεωρούσε χρέος του που ήταν αντιστασιακός.

Τι κόμμα ήταν;

Πάντα ανένταχτος. Έλεγε μία φράση: «Ανήκω σε όλο τον κόσμο». Στα κέντρα του πήγαιναν πολιτικοί από όλες τις ιδεολογίες, είχε φιλίες με όλους.

Νησιώτες οι γονείς του;

Ναι, από Φολέγανδρο και Ικαρία. Λάτρευε τη Φολέγανδρο. Πολύ πριν γίνει γνωστή.

Ποιο τραγούδι του αγαπάς πιο πολύ;

Είχε πολλές επιτυχίες που ακόμα ακούγονται στα κέντρα -προ πανδημίας εννοώ. «Το σταυροδρόμι» μου αρέσει ιδιαίτερα, αυτό ήταν και το αγαπημένο του Ντούσαν Μπάγεβιτς. «Οι γλάροι». «Εγώ είμαι ένα παλιόπαιδο». «Μακριά μου μη φύγεις». «Όνειρο δεμένο».

«Κάθε λιμάνι και καημός».

Μπράβο. «Άμα θες να φύγεις, φύγε». «Γλυκέ μου τύραννε». Εμβληματικό τραγούδι για τα νυχτερινά κέντρα.

Και για τα γήπεδα. Πολλά τραγούδια του παίζονταν στα γήπεδα πριν αρχίσουν οι αγώνες.

Βεβαίως. Τώρα που είπες για γήπεδα, να σου πω ότι ο ύμνος του Ολυμπιακού που μου αρέσει πιο πολύ είναι το «Ολυμπιακέ μεγάλε, Ολυμπιακέ τρανέ». Πρόκειται για μεγάλο τραγούδι! Τον έχει τραγουδήσει μία κορυφαία φυσιογνωμία, ο Στράτος Παγιουμτζής. Ήταν μεγάλη προσωπικότητα αυτός, ήταν και μεγάλος μάγκας. Πειραιώτης. Και Ολυμπιακός μέχρι το κόκκαλο. Αυτός επηρέασε και τον Πάνο Γαβαλά σε κάποιον βαθμό.