Παναγιώτης Βάρλας στο «ΦΩΣ»: «Σε όποιον έχω φτιάξει μπουζούκι, το έχει για πάντα»

Συνέντευξη στον ΘΕΜΗ ΣΙΝΑΝΟΓΛΟΥ

Λένε ότι είναι ο καλύτερος οργανοποιός, ο καλύτερος κατασκευαστής χειροποίητων μπουζουκιών σε μία εποχή βιομηχανοποιημένη. Είναι ο Παναγιώτης Βαρλάς. Τον ρώτησα πολλά που δεν γνωρίζω και φαντάζομαι δεν γνωρίζει και ο περισσότερος κόσμος.

Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στο «ΦΩΣ» στις 10/2/2021

Είδα μία φωτογραφία σας στο ίντερνετ με τον γνωστό συνθέτη Χρήστο Νικολόπουλο να σας φιλάει το χέρι!

Είναι παλιό αυτό. Ήταν τη δεύτερη φορά που του έφτιαξα το δεύτερο μπουζούκι. Ξέρεις, έχει μπουζούκι ο Νικολόπουλος που του έχω φτιάξει πάρα πολλά χρόνια και αντέχει και δεν το αποχωρίζεται. Ξέχασα όμως να σου στείλω φωτογραφία από ένα μπουζούκι μου που είχα πάει πριν από 6-7 χρόνια στο Λαογραφικό Μουσείο στη Βουδαπέστη, στην Ουγγαρία.

Τι ήταν αυτό;

Ήταν για μία εκδήλωση που έκαναν οι Έλληνες της διασποράς για τις μουσικές τέχνες. Πήγα ορισμένα όργανα και τους έδειξα και ορισμένα υλικά, πώς γίνονται τα όργανα. Μου είπαν να δώσω αν ήθελα ένα όργανο για το μουσείο και θα γινόταν εκδήλωση από διάφορα κράτη στη Βουλή, και έγινε η παράδοση του μπουζουκιού μου σε τελετή στη Βουλή. Παίξαμε κιόλας και έγινε χαμός στη Βουλή! Πήγα μετά από έναν μήνα και είχαν τοποθετήσει το μπουζούκι ως έκθεμα στο Λαογραφικό Μουσείο για ένα χρονικό διάστημα. Αυτό το μουσείο έχει απέξω τους 12 θεούς του Ολύμπου!

Λένε και γράφουν ότι κανείς δεν φτιάχνει πλέον μπουζούκι σαν εσάς.

Τώρα τι να πω... Δεν θέλω να μιλάω εγώ για τον εαυτό μου. Το σίγουρο είναι ότι σε όποιον έχω φτιάξει μπουζούκι, το έχει για πάντα! Δεν το αλλάζει. Εγώ είμαι στη δουλειά από το 1975.

Στα Εξάρχεια από πότε είναι το εργαστήριο;

Από το 1983. Από εδώ έχουν περάσει οι πάντες!

Και ο Νταλάρας;

Οι πάντες. Ο Νταλάρας με τον Νικολόπουλο περιμένουν ακόμα δύο μπουζούκια τρίχορδα που τα έχω μισοφτιαγμένα. Τα περιμένουν πολύ καιρό.

Γιατί δεν τα φτιάχνετε;

Έχω την τρέλα μου. Αναλόγως την τρέλα που με πιάνει. Και στον Ζαμπέτα δεν πρόλαβα να φτιάξω ένα... Πέθανε.

Μόνο αυτό το όργανο φτιάχνετε;

Κάνω μπουζούκια κυρίως τα τελευταία 25 χρόνια. Παλαιότερα έκανα και λαούτο και μαντολίνο.

Χορεύατε κιόλας στη Λυρική Σκηνή;

Ναι, χόρευα κλασικό μπαλέτο στη Λυρική Σκηνή και στο Πειραματικό και στο Ελληνικό Χορόδραμα.

Πόσο κοστίζει ένα μπουζούκι που φτιάχνετε; Λένε για αστρονομικές τιμές.

Το πόσο μπορεί να φτάσει καλύτερα να μην το πούμε. Γράψε το αλλιώς: ένα μπουζούκι που φτιάχνω μπορεί να ξεκινά από 2.000 ευρώ και να φτάσει πολύ πιο πάνω, αναλόγως τι θέλει ο καθένας.

Ποια είναι η διαφορά από τα βιομηχανοποιημένα;

Εμένα μου αρέσει το ξύλο. Και μου αρέσει στο χέρι να κάνω τη δουλειά. Και τον γιο μου, που τον έχω από παιδάκι και θα με ξεπεράσει, έτσι τον έμαθα, με το χέρι. Άλλο με το χέρι και άλλο με το μηχάνημα. Σαφώς είναι καλύτερο το φτιάξιμο με το χέρι. Το άλλο είναι μαζική παραγωγή. Άλλο το χειροποίητο. Εμάς μας ενδιαφέρει να φτιάχνουμε λίγα και καλά.

Ο γιος Ολυμπιακός;

Φανατικός! Ασχολείται και με τον αθλητισμό, μόλις χαράξει πάει και κάνει κουπί. Είναι 25 χρόνων τώρα, ο Νίκος. Δεν ξενυχτάει, δεν πίνει, δεν καπνίζει, είναι πλέον το ένα μου χέρι. Διότι κοντεύω στη δουλειά μισό αιώνα! Όσο περνάνε τα χρόνια βαραίνεις και η όρεξη φεύγει... Και δεν θέλω νταραβέρια με τον κόσμο, βάζω τον γιο μου μπροστά. Όμως τη δουλειά τη γουστάρω και την αγαπάω ακόμα.

Αυτό είναι το μυστικό για την επιτυχία; Η αγάπη στη δουλειά;

Πάντα το ταλέντο πρέπει να υπάρχει, αλλά και η αγάπη στη δουλειά. Το μυστικό είναι να προσπαθείς κάθε φορά να ξεπερνάς τον εαυτό σου. Έχω φτιάξει σε όλους όργανα, όμως πάντα λέω ότι δεν ξέρω σχεδόν τίποτα. Πάντα μαθαίνω από τη δουλειά. Όσο μπαίνεις πιο βαθειά στη δουλειά τόσο μαθαίνεις και αισθάνεσαι ότι δεν ξέρεις. Ο Νικολόπουλος ακόμα παίζει με μπουζούκι που του είχα φτιάξει το 1985! Έχω ξύλα γιατί μου αρέσει να κάνω προεργασία, έχω καπάκια κολλημένα και χέρια για 500 όργανα!

Γιατί τα κάνετε έτσι;

Τα μισοφτιάχνω για να «τραβάνε» και να παλιώνουν, για να μαθαίνουν στις υγρασίες. Και όταν παραγγείλει κάποιος ένα όργανο, τότε το τελειώνω, αλλά και πάλι το φτιάχνω αργά. Όσο πιο αργά το φτιάξει ο μάστορας τόσο καλύτερο.

Τι μετράει πιο πολύ στην ποιότητα; Τι παίζει ρόλο;

Ο μάστορας. Αλλά και ο χρόνος. Βεβαίως και τα υλικά. Όμως κυρίως ο μάστορας.

Πείτε μου μία αξέχαστη ιστορία.

Μια φορά ο Νικολόπουλος πήγε να παίξει στο χωριό του σε εκδήλωση, κάποιος πέταξε μια μπίρα και έσπασε το μπουζούκι του. Με πήρε τηλέφωνο και είπε «καλύτερα να μου κοβόταν το χέρι, παρά αυτό που συνέβη». Είχε σπάσει το καπάκι. Του λέω «όσο ζω θα παίζει». Δεν το πίστευε. Του κόλλησα το καπάκι και ακόμα το έχει, χρόνια μετά! Και του φτιάχνω τώρα να του κάνω δώρο ένα μπουζούκι οκτάχορδο.

Τι είδη υπάρχουν;

Υπάρχει και το εξάχορδο. Έχει πέσει μπουζούκι στα χέρια μου οκτάχορδο 100 χρόνων! Το οκτάχορδο δεν το έβγαλε ο Χιώτης όπως λένε, απλώς ο Χιώτης το έκανε γνωστό. Υπήρχε από πριν. Όλοι οι παλιοί σχεδόν το γύρισαν σε οκτάχορδο, ο Ζαμπέτας, ο Μητσάκης. Για μια 20ετία υπήρχαν και τα τρίχορδα. Τώρα λίγο παραπάνω είναι τα οκτάχορδα. Αλλά είναι και τα δύο όργανα ωραία. Η ψυχή μετράει.

Εσάς τι σας αρέσει πιο πολύ;

Και τα δύο. Εγώ όμως λίγο πιο πολύ παίζω εξάχορδο! Γούστα είναι αυτά.

Ποιοι ήταν οι καλύτεροι παίκτες; Οι καλύτεροι μουσικοί;

Ο Τσιτσάνης, ο Χιώτης, ο Παπαϊωάννου, o Ζαμπέτας, ο Ιορδάνης Τσομίδης, αυτοί ήταν μοναδικοί. Εμένα πιο πολύ απ’ όλους μου άρεσε ο Ιορδάνης Τσομίδης. Και μετά ο Ζαμπέτας. Ξεχώριζε. Όταν έπαιζε ο Ζαμπέτας, μύριζε θάλασσα, μύριζε ουρανός, μπλε. Ο Ιορδάνης Τσομίδης όμως μπορεί να σου έπαιζε ταξίμι 20 λεπτά χωρίς να επαναλάβει μια φορά την ίδια «φράση»! Ενώ όλοι οι μεγάλοι μπορεί να επαναλάμβαναν. Αυτός χρωμάτιζε, ρε παιδί μου, το μυαλό του και η ψυχή του γένναγαν πράγματα. Και ήξερε τι σημαίνει παύση. Στη μουσική δεν είναι μόνο τρέχουμε, όπως η κατάντια της σύγχρονης εποχής που όλοι τρέχουν να προλάβουν. Να σου πω έναν ακόμα;

Ό,τι θέλετε.

Αυτός που με μαγεύει επίσης, και τον θεωρώ ως τον μεγαλύτερο καλλιτέχνη που πέρασε, είναι ο Μπάμπης ο Γκολές. Ήταν μία ορχήστρα μόνος του. Φοβερές γνώσεις είχε ο μπαγάσας. Δηλαδή δεν υπάρχει ένας μόνο. Όπως ο Παρθενώνας που στηρίζεται σε πολλές κολόνες. Πάντως, εγώ έκανα πολλή παρέα και ξενύχτια ατελείωτα με τον Μπάμπη Γκολέ και τον Ιορδάνη Τσομίδη. Αλλά το ξαναλέω: το λαϊκό τραγούδι φτιάχτηκε από πολλούς δασκάλους. Όπως και αυτοί που έφτιαχναν τα καλά όργανα. Δεν ήταν μόνο ο Ζοζέφ. Ήταν και ο Παναγής μεγάλος δάσκαλος. Και μάλιστα αυτός έφτιαχνε πιο γερά όργανα από τον Ζοζέφ!

Ποιο είναι το καλύτερο ξύλο;

Πρώτα πρέπει να κοιτάμε να φτάσουμε τους δασκάλους μας και μετά να ψαχνόμαστε για νέα υλικά... Λόγου χάρη στις κόλλες. Δεν υπάρχει καλύτερη κόλλα από την ψαρόκολλα. «Αγία ψαρόκολλα» τη λέω εγώ! Και για το λούστρο. Δεν υπάρχει σαν τη γομαλάκα. Όσο κι αν έχει προχωρήσει η επιστήμη. Ας δοκιμαστούν πρώτα τα νέα υλικά για 100 χρόνια, όπως είναι δοκιμασμένα τα παλιά, και βλέπουμε μετά.

Για το ξύλο δεν μου είπατε.

Για εμένα το καλύτερο ξύλο είναι η μουριά, το μαόνι, η καρυδιά, ο παλίσανδρος, το κελεμπέκι. Αυτά είναι ξύλα για το μπουζούκι. Για το σκάφος στο μπουζούκι. Όμως στο καπάκι εγώ βάζω μόνο έλατο. Υπάρχουν κι άλλες γνώμες, αλλά αυτά που σας λέω είναι δοκιμασμένα πολλά χρόνια, από τους παλιούς. Εγώ μόλις δω το ξύλο ξέρω αν θα είναι καλό ή όχι. Με το μάτι. Μόλις δω το κόκαλο επίσης ξέρω τι πράγμα είναι. Το μηχάνημα δεν ξέρει σε ποιο σημείο το ξύλο είναι σκληρό, σε ποιο σημείο είναι μαλακό, όπως γνωρίζει ο μάστορας που το πιάνει με το χέρι.

Πείτε μου σε ποιους άλλους παίκτες έχετε κάνει όργανα.

Ο Πολυμέρης μού είχε φέρει κιθάρα 100 χρόνων, ταλαιπωρημένη, και όταν του την έφτιαξα, δεν το πίστευε. Έχω φτιάξει στον Μαρούδα, στον Γενίτσαρη, στον Μαμαγκάκη, στον «Σπόρο» Γιάννη Σταματίου, στον Στουραΐτη, στον Μωραΐτη, στον Μαυρόπουλο, στον Πολυκανδριώτη, στον Χρήστο Κωνσταντίνου, στον Μαργιολά, στον Γιάννη Ρώτα, στον Δράμαλη, στον Τσιβγούλη, στον Ρακιτζή, στον Γκολέ, στον Αγάθωνα, στον Τζώρτζη, στον Λεμπέση, στον Ρόκα, στον Δημητριανάκη, στον Στεργίου, στον Καραντίνη, στον Σινάνη, στον Νικολίδη, στον Λαφτσή, στον Λίβανο, στον Τατασόπουλο, στον Κορακάκη (και στον γιο και στον πατέρα), στον Αγγελίδη, στον Σκούτα, στον Πελέκα, στον Βλαβιανό, στον Τούφα, στον Νίκο Στεφανάκη, στον Χρήστο Γκούβα, και άλλοι, δεν μπορώ να τους θυμηθώ όλους. Στο είδος τους κορυφές.

Κεφαλονίτης είστε.

Ναι. Γεννήθηκα και μεγάλωσα έως 12 χρόνων στην Κεφαλονιά. Ο πατέρας μου όμως είχε καταγωγή από τη Σέριφο. Πιάσαμε και το Αιγαίο και το Ιόνιο. Εγώ έπαιζα στη Φιλαρμονική στο Αργοστόλι πιτσιρικάς. Μετά έπαιξα και σε άλλες φιλαρμονικές, στη Νέα Ιωνία, στο Χαλάνδρι, στον Ορχομενό, στην Αταλάντη.

Γιατί κολλάτε το όνομά σας σε δύο σημεία πάνω στο μπουζούκι;

Επειδή γίνεται χαμός και ο ένας αντιγράφει τον άλλον. Σέβομαι όλους τους συναδέλφους. Κάποιους όμως τους βάζουν οι μπουζουξήδες και αντιγράφουν μπουζούκια του Ζοζέφ ή του Παναγή. Εγώ έχω πει «όταν πάμε στον άλλον κόσμο, να βρούμε τον Τσιτσάνη, τον Ζοζέφ και να τους ρωτήσουμε: μας δίνουν την άδειά τους για να αντιγράφουμε;». Δεν μου αρέσει δηλαδή να μιμούμαι. Άσε που έφτιαχνα τα σχέδια και με αντιγράφανε. Μια μέρα λοιπόν στον Χρήστο Νικολόπουλο έβαλα το όνομά μου στο μπουζούκι όχι μόνο στο καράολο αλλά και στο καπάκι, στην τρύπα. Μου λέει «γιατί κι εκεί;». Του λέω «για να κάνει μπαμ». Και από τότε βάζω το όνομά μου και στα δύο σημεία.

Τι άλλο θα θέλατε να πούμε για κλείσιμο;

Κάποιοι συνάδελφοι βάζουν βέργα τώρα. Εμένα δεν μου αρέσει η βέργα, το ξύλο είναι το καλύτερο. Τη βέργα την πρωτοέβαλε ο Σταθόπουλος στις ΗΠΑ, αλλά την έβαλε στην κιθάρα, όχι στο μπουζούκι, δεν είναι τυχαίο. Άλλο όργανο η κιθάρα και άλλο το μπουζούκι. Είμαι χαρούμενος που έχω τον γιο μου από μικρό παιδί στη δουλειά και καμαρώνω διότι θα αφήσω κάποιον πίσω μου να συνεχίσει αυτό που έμαθα και αγάπησα τόσα χρόνια.