Η ευδαιμονία κατά τον Αριστοτέλη

«Η ευδαιμονία είναι μια ευχάριστη ψυχική κατάσταση που προκύπτει από τη δραστηριότητα της ψυχής, εφόσον αυτή η δραστηριότητα είναι σύμφωνη με τη τέλεια αρετή».

Εξετάζοντας τη φιλοσοφική θεώρηση του Αριστοτέλη είναι σημαντικό να δούμε ένα από τα πιο καίρια ζητήματα, το οποίο απασχόλησε τη φιλοσοφική του ηθική, το ζήτημα της ευδαιμονίας, όπως αυτό ορίζεται από τον προσδιορισμό των εννοιών του αγαθού και της αρετής, ως μέσα επίτευξής της και προϋποθετική της αρχή. Καθώς ακρογωνιαίος λίθος της αριστοτελικής ηθικής είναι η ευδαιμονία, είναι ιδιαίτερης σημασίας να νοήσουμε την ευδαιμονία σε σχέση με το σκοπό μας, το τέλος δηλαδή που επιδιώκουμε. Σύμφωνα με τον Σταγειρίτη φιλόσοφο, κάθε πράξη μας θα πρέπει να προσανατολίζεται προς την επίτευξη αυτού του στόχου, καθώς η ευδαιμονία συνιστά ένα αυτάρκες τέλος, το οποίο οφείλει να επιδιώκει ο άνθρωπος σε ολόκληρη τη διάρκεια του βίου του. Στο βιβλίο του Ηθικά Νικομάχεια, ο Αριστοτέλης καταδεικνύει την ευδαιμονία ως μια ανώτερη κατάσταση, το ύψιστο αγαθό που μπορεί να φτάσει ο άνθρωπος και αναγνωρίζει στη ευδαιμονία τον τελικό σκοπό μιας μεγάλης αλυσίδας αγαθών, τα οποία αποτελούν το μέσο για την επίτευξή της. Ο Αριστοτέλης θεωρούσε ότι όλοι μπορούν να ευδαιμονούν εφόσον κατανοήσουν τη φύση τους και επιδιώξουν την αρετή που αρμόζει στη κοινωνική τους τάξη. Υπάρχει ωστόσο η αρετή της σοφίας, η ευδαιμονία της γνώσης, της θεωρίας, η οποία είναι ανώτερη, και η οποία εκφράζει την ουσία του ανθρώπου και καθιστά τον άνθρωπο «όμοιο με τον Θεό».

Ο Αριστοτέλης ιεραρχεί τις αρετές, διαβαθμίζοντάς τες. Ευδαιμονία, σύμφωνα με τη δική του φιλοσοφική θέση, είναι η ψυχική κατάσταση που έρχεται σε συμφωνία με την τελειότερη αρετή και διαχωρίζει τις αρετές σε διανοητικές και ηθικές. Η ευδαιμονία συνιστά μια ενέργεια, μια δραστηριότητα, την οποία ορίζει το ανώτερο μέρος της ψυχής, απορρέοντας από μία ενέργεια κατά λόγον και μπορεί να υπάρξει μόνο ως προοπτική του τέλειου βίου (ΗΝ, 1098a15-20) . Για τον Αριστοτέλη η αρετή βρίσκεται τόσο στη πρόθεση όσο και στη πράξη, εντούτοις όμως η εκτέλεση των πράξεων απαιτεί πολλά μέσα και συχνά μπορεί όλα αυτά να είναι εμπόδια. H μέγιστη ευχαρίστηση συντελείται από την αφιέρωση του ανθρώπου στη φιλοσοφία, αφιέρωση ανιδιοτελής η οποία επί της ουσίας είναι μια εφαρμοσμένη στη πράξη φιλοσοφία. Ο Αριστοτέλης θεωρεί ότι ο βίος του ανθρώπου, ο οποίος είναι εναρμονισμένος με τις αρετές είναι ευδαιμονικότερος και οδηγεί τους ανθρώπους σε ευχαρίστηση, ( Η.Ν. 1178b5-7).

Τόσο για τον Αριστοτέλη όσο και για τους Επικούρειους φιλοσόφους αλλά και τους Στωικούς το σημείο σύγκλισης του ενδιαφέροντός τους επικεντρώνεται στη ίδια την ηθική στάση του ανθρώπου και στους τρόπους που θα πρέπει να υιοθετήσει, έτσι ώστε να ζήσει ευτυχέστερος. Οι Επικούρειοι και οι Στωικοί φρονούν ότι και ο Αριστοτέλης, πως δηλαδή ο χαρακτήρας ενός ανθρώπου δεν μπορεί να διαχωριστεί από τις πράξεις του. Για τον Αριστοτέλη όμως είναι σημαντικό πως όλοι οι άνθρωποι οφείλουν να επιδιώκουν την ευδαιμονία. Καθώς η καλοσύνη και η ευδαιμονία είναι δυο ιδιότητες απόλυτα ταυτισμένες τόσο στον Αριστοτέλη, όσο και στους Επικούρειους και στους Στωικούς κάθε άνθρωπος ενδιαφέρεται για την προσωπική του ευτυχία και εστιάζει την ηθική του σε ατομικό επίπεδο. Για τον Αριστοτέλη όμως η αγάπη για τον εαυτόν μας μπορεί να είναι καλή αλλά και κακή. Ο άνθρωπος οφείλει να στρέφεται σε πράξεις, οι οποίες θα είναι ενάρετες τόσο για το ατομικό του συμφέρον, όσο και για το συμφέρον των άλλων ανθρώπων.

Πηγή: Thinkfree 11/10/14