Μικρόβια, ο ενορχηστρωτής των λειτουργιών μας

Κάτι ανάλογο με το οικοσύστημα ενός τροπικού δάσους, όπου τα διάφορα φυτά και τα δέντρα αλληλοτροφοδοτούνται, ανταλλάσσοντας θρεπτικές ουσίες, μέσω υπογείου δικτύου μυκήτων. Η επικοινωνία επιτυγχάνεται μέσω βιοδραστικών ουσιών-μεταβολιτών, ουσίες οι οποίες είναι αγγελιαφόροι που μεταφέρουν ρυθμιστικά μηνύματα σε όλα τα όργανα για να ρυθμίσουν τη λειτουργία τους. Επίσης αυτοί οι αγγελιαφόροι μεταφέρουν πληροφορίες μεταξύ των μικροβίων, σε ένα δικό τους είδος συνομιλίας, ώστε το ένα να ενισχύει και να προστατεύει τη δράση του άλλου. Έτσι αλληλοενισχύονται οι ωφέλιμες και αλληλοεξουδετερώνονται οι τοξικές δράσεις τους.

Η σύσταση και η λειτουργία των μικροβίων εξαρτώνται από τη διατροφή μας, καθώς τρέφονται με ό,τι τρώμε, δυσλειτουργούν όταν έχουμε ψυχικές επιβαρύνσεις, ενώ ευημερούν και ευδοκιμούν στο φιλόξενο περιβάλλον του εντέρου, χάρη στη σωστή διατροφή και στην άσκηση.

Το μικροβίωμα φαίνεται ότι είναι ένα εργοστάσιο από μικρόβια εργάτες που δουλεύουν ακούραστα και κάνουν εξαιρετικά και ωφέλιμα πράγματα για εμάς. Προάγουν την ομοιοστασία πολλών λειτουργιών, όπως τη ρύθμιση του ανοσοποιητικού συστήματος, ενεργοποιώντας κυτταροπροστατευτικά γονίδια, τα οποία ενισχύουν τη λειτουργία αμυντικών μηχανισμών. Παράγουν ουσίες με αντιβιοτική δράση, εξουδετερώνοντας την είσοδο επιβλαβών εισβολέων, όπως είναι τα μικρόβια και οι ιοί και αδρανοποιούν διάφορες τοξίνες.

Περιβαλλοντικοί παράγοντες και ακραία ακατάλληλες διατροφές είναι βλαπτικά για την υγεία τους και επομένως για την υγεία των ανθρώπων. Για παράδειγμα, η εμμονή στην ακραία κατανάλωση ζωικών πρωτεϊνών και λίπους επάγει τον πολλαπλασιασμό μικροβιακών ειδών που παράγουν αμυλοειδές, μια πρωτεΐνη η οποία επιδρά στον εγκέφαλο και προκαλεί αμυλοείδωση, εκφύλιση, δηλαδή, των νευρικών κυττάρων του εγκεφάλου, μια κατάσταση, η οποία ευθύνεται για τη νόσο του Αλτσχάιμερ. Άτομα ευπαθή σε νοσήματα έχουν, σαφώς, διαταραγμένη τη σύνθεσή του. Αυτή η διαταραγμένη σύνθεσή του ονομάζεται ΔΥΣΒΙΩΣΗ και υποδαυλίζει έναν φαύλο κύκλο νοσηρότητας, αφού το μικροβίωμα είναι βασικός ρυθμιστής του ανοσοποιητικού συστήματος.

Υπάρχει μια δυναμική ισορροπία μεταξύ ωφέλιμων και παθογόνων μικροβίων. Ωφέλιμα μικρόβια είναι αυτά που παράγουν ωφέλιμους μεταβολίτες, οι οποίοι έχουν ευνοϊκές επιδράσεις στην υγεία, ενώ παθογόνα είναι αυτά που παράγουν φλεγμονώδεις-βλαπτικούς μεταβολίτες και έχουν βλαπτικές επιδράσεις στην υγεία. Αν και η σύνθεσή του δεν έχει καθοριστεί πλήρως σε υγιείς, τα χαρακτηριστικά ενός υγιούς πληθυσμού είναι η μεγάλη ποικιλομορφία ειδών, η αφθονία βακτηριδίων με μεγάλη μεταβολική δραστηριότητα, η αυξημένη παραγωγή ωφέλιμων μεταβολιτών, όπως μικρής αλύσου ελεύθερα λιπαρά οξέα και η μειωμένη παραγωγή παθογόνων ειδών. Η πιο σημαντική ιδιότητά του είναι η ανθεκτικότητα του σε εξωτερικές επιδράσεις.

Με την αύξηση της ηλικίας η ποικιλομορφία των μικροβίων εξασθενεί και τα παθογόνα μικρόβια υπερισχύουν, γεγονός που συνεπάγεται αυξημένα επίπεδα φλεγμονωδών ουσιών. Πολλές από τις δράσεις των φαρμάκων, ωφέλιμες ή επιβλαβείς παρενέργειες, οφείλονται σε αλληλεπιδράσεις με τα μικρόβια ή τους μεταβολίτες τους. Η καλύτερη κατανόηση αυτών των αλληλεπιδράσεων θα βοηθήσει στην καθιέρωση νέων αρχών που θα καθορίζουν τον μεταβολισμό και τη δράση των φαρμάκων από τα μικρόβια του εντέρου. Αυτός ο αναπάντεχος ενορχηστρωτής των λειτουργιών μας ίσως αποδειχθεί καθοριστικός για την υγεία και τη μακροζωία μας.

Δρόσος Βενετούλης

Πνευμονολόγος, τ. Δ/ντής ΜΕΘ Τζανείου Γενικού Νοσοκομείου Πειραιά.