Υπέρταση στους αθλητές

Αν και η αυξημένη φυσική δραστηριότητα και η άσκηση αντοχής συμβάλλουν στη μείωση της αρτηριακής πίεσης εντούτοις συχνή είναι η ανεύρεση υπέρτασης σε πολλούς αθλητές. Τα αίτιά της είναι πολλά, όπως οι γενετικοί παράγοντες, η παχυσαρκία, η μεγάλη ηλικία, ο εθισμός στο αλκοόλ και σε ορισμένα συμπληρώματα διατροφής, η χρήση μη στεροειδών, αντιφλεγμονωδών φαρμάκων, καφεΐνης, σκευασμάτων που περιέχουν γκουαρανά, εφεδρίνης, αναβολικών στεροειδών, αυξητικής ορμόνης, διαιτητικών σκευασμάτων. Επίσης, παρατηρείται σε πάσχοντες από νεφρική νόσο και σακχαρώδη διαβήτη ή άλλα νοσήματα.

Ανάλογα με τον βαθμό της αύξησης της συστολικής και διαστολικής αρτηριακής πίεσης χωρίζεται σε δύο στάδια.

Στάδιο 1: Συστολική 130-139 mm/Hg, διαστολική από 80-90mm/Hg.

Στάδιο 2: Συστολική πάνω από 140 mm/Hg και διαστολική πάνω από 90mm/Hg.

Η μέτρηση της αρτηριακής πίεσης κατά τη διάρκεια της άσκησης είναι ένας καλός τρόπος για να εκτιμηθεί η υπέρταση και η λανθάνουσα καρδιαγγειακή νόσος. Μια παθολογική απάντηση της αρτηριακής πίεσης στην άσκηση, όπως η αδυναμία της αύξησης της αρτηριακής πίεσης ή ακόμα και η πτώση της αρτηριακής πίεσης θεωρείται σημείο ισχαιμίας (στεφανιαία νόσος), ενώ η δυσανάλογη υπερτασική απάντηση (άνω των 210mm/Hg) πρέπει να λαμβάνεται υπόψη. Αν η συστολική πίεση είναι πάνω από 140 mm/Hg συνιστάται υπέρηχο καρδιάς για έλεγχο πιθανής υπερτροφίας μυοκαρδίου. Αν διαπιστωθεί υπερτροφία και υπέρταση συνιστάται αποφυγή αγώνων και θεραπεία. Εν τω μεταξύ, οι αθλητές μπορούν να αθλούνται ήπια. Επίσης, οι αθλητές με υπέρταση σταδίων 1 ή 2 που έχουν συμπτώματα, όπως θωρακικός πόνος, πονοκέφαλος ή σημεία βλάβης οργάνων, π.χ. αμφιβληστροειδοπάθεια, δεν πρέπει να συμμετέχουν σε αγώνες έως ότου η αρτηριακή πίεση είναι καλά ρυθμισμένη. Μπορούν όμως να ακολουθούν ένα πρόγραμμα ήπιας αερόβιας άσκησης με παράλληλο έλεγχο της αρτηριακής πίεσης κάθε δύο εβδομάδες. Στα αρχικά στάδια της άσκησης με υπέρταση χωρίς βλάβη οργάνων συνιστάται προοδευτική αύξηση του φορτίου της άσκησης και έλεγχος της αρτηριακής πίεσης κάθε 2 έως 4 μήνες, ώστε να εκτιμηθεί η επίδραση της άσκησης στην αρτηριακή πίεση. Όταν η υπέρταση συνυπάρχει με άλλη καρδιαγγειακή νόσο χρειάζεται συχνότερος έλεγχος, ανάλογα με τον τύπο της άσκησης. Για παράδειγμα, σε αγωνίσματα στατικά, όπως τα αθλήματα δύναμης αυξάνεται τόσο η συστολική όσο και η διαστολική πίεση, ενώ σε αγωνίσματα δυναμικά, όπως το τρέξιμο ή το κολύμπι αυξάνεται κυρίως η συστολική πίεση. Γι’ αυτό αθλητές με υπέρταση ή υπερτασικές καταστάσεις πρέπει να αποφεύγουν τις στατικές, ισομετρικές ασκήσεις και να ελέγχονται περιοδικά με υπέρηχο καρδιάς.

Αν ένα άτομο με φυσιολογική αρτηριακή πίεση σε ηρεμία εμφανίσει κατά την άσκηση αύξηση της αρτηριακής πίεσης πάνω από 200 mm/Hg υπάρχει ισχυρή υποψία ότι είναι υπερτασικό και πρέπει να ελεγχθεί περαιτέρω με φορητή συσκευή 24ώρου ελέγχου της αρτηριακής πίεσης. Η υπερτασική απάντηση στο τεστ της άσκησης μπορεί να θεωρηθεί δείκτης αυξημένης καρδιαγγειακής νοσηρότητας και θνητότητας. Το μοντέλο της προπόνησης μπορεί να επηρεάσει την αρτηριακή πίεση καθώς και η ανεπαρκής ξεκούραση σε συνδυασμό με σκληρή προπόνηση. Η υπέρταση πάντως δε σχετίζεται με επεισόδια ξαφνικού θανάτου στους αθλητές.

Η μη θεραπευμένη υπέρταση μειώνει την ικανότητα άσκησης και την απόδοση λόγω ελάττωσης της παροχής της καρδιακής αντλίας. Επιπλέον, κάποια φάρμακα μπορεί να μειώσουν τους καρδιοκυκλοφορικούς μηχανισμούς προσαρμογής στην άσκηση.

Ορισμένες περιπτώσεις αθλητών με παραπληγία λόγω βλάβης των θωρακικών σπονδύλων μπορεί να έχουν σοβαρά επεισόδια υπέρτασης, λόγω διαταραχών του Αυτόνομου Νευρικού Συστήματος, των νευρικών ινών δηλαδή που περνούν από τη σπονδυλική στήλη. Πολλά βότανα που αυξάνουν την ενέργεια και την απόδοση και χαρακτηρίζονται ως «φυσικά» συχνά είναι αίτιο σοβαρής υπέρτασης. Επίσης, προπόνηση πάνω από 10 ώρες την εβδομάδα είναι αίτιο αυξημένης αρτηριακής πίεσης στους ελίτ αθλητές, σε συνδυασμό με την ιδιαίτερη διατροφή, το ψυχολογικό στρες, την πιθανή χρήση απαγορευμένων ουσιών και την κακή ποιότητα ύπνου.

Λανθασμένη διάγνωση και επιθετική θεραπεία μπορεί να έχουν δραματική επίπτωση στη ζωή και στην καριέρα του αθλητή. Γι’ αυτό συνιστάται η καθυστέρηση της φαρμακευτικής αγωγής για μερικές εβδομάδες, ώστε να διαπιστωθεί η επίδραση των αλλαγών του τρόπου ζωής στην αρτηριακή πίεση, καθώς το θέμα είναι πολύπλοκο και εν πολλοίς άγνωστο.

Δρόσος Βενετούλης

Πνευμονολόγος, τ. Δ/ντής ΜΕΘ Τζανείου Γενικού Νοσοκομείου Πειραιά.