Ευρώπη άμυαλη! Η μετατροπή της επιδημίας σε πανδημία

Αν και κατά καιρούς εκτοξεύονται κατηγορίες εναντίον της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της προβληματικής πολιτικής της, κυρίως λόγω της αδυναμίας συντονισμού της έναντι των μεγάλων προβλημάτων (με πλέον πρόσφατο την τουρκική απειλή), ο Covid-9 αποδεικνύει πανηγυρικά τις αστοχίες και τις τραγικές αποτυχίες της.

Σπασμωδικές κινήσεις

Όταν στα τέλη του 2019 ανακοινώνεται επίσημα η ύπαρξη μιας νέας επικίνδυνης επιδημίας από τις κινεζικές αρχές, ο κόσμος δεν αντιλαμβάνεται αμέσως τι πρόκειται να επακολουθήσει. Ούτως ή άλλως κορονοϊοί εμφανίζονται πάντοτε σε ετήσια βάση, προκαλώντας κρυολογήματα και ιώσεις, οπότε και ο νέος, αν και αχαρτογράφητος ως προς το γονιδίωμα και τα χαρακτηριστικά του, δεν αντιμετωπίζεται με ιδιαίτερη βαρύτητα.

Όμως όταν σχεδόν αστραπιαία το Πεκίνο αποφασίζει να επιβάλει σειρά ασφυκτικών περιοριστικών μέτρων στον πληθυσμό, στην Ευρώπη αρκετοί αντιδρούν απερίσκεπτα και τελικά, όπως αποδεικνύει ο χρόνος, εντελώς ανόητα. Ακούγονται κραυγές από δημόσια πρόσωπα και ειδικά πολιτικούς που καταφέρονται κατά του αυταρχικού κινεζικού καθεστώτος, δηλώνοντας πως για την Ευρώπη θεωρείται βάρβαρη και αδιανόητη η καταστρατήγηση των δημοκρατικών θεσμών και μάλιστα με τόσο βάναυσο τρόπο. Όμως ύστερα από μερικές εβδομάδες οι χώρες της Γηραιάς Ηπείρου ακολουθούν η μία κατόπιν της άλλης το κινεζικό πρότυπο, χωρίς βέβαια να αντιδρά κανείς έναντι της υποτιθέμενης τυραννίας.

Τραγικά σφάλματα

Αιφνιδιαστικά και με την Ευρώπη να μεταβάλλεται στο δεύτερο μεγάλο επίκεντρο της διάχυσης του COVID-19 μετά την Κίνα, οι κάτοικοί της συνειδητοποιούν πως έχουν να αντιμετωπίσουν μία πανδημία και ότι αυτό συνεπάγεται, με τον αυταρχισμό του Πεκίνου να καταλήγει στον κάλαθο των αχρήστων. Παράλληλα πιστοποιείται πως η διαχείριση του προβλήματος από την Ε.Ε. είναι εντελώς αναποτελεσματική, όπως και η αντιμετώπιση των μεγάλων αντοχών του ιού.

Όμως οι Ευρωπαίοι ηγέτες εξακολουθούν να συμπεριφέρονται μυωπικά, υιοθετώντας μία ανεξήγητη στάση αναμονής, χωρίς ίσως και οι ίδιοι να γνωρίζουν τι πρόκειται να ενσκήψει στις χώρες τους. Η απόφαση λόγου χάρη να κλείσουν τα σχολεία στην Ελλάδα αντιμετωπίζεται αρχικά στις Βρυξέλλες με σκεπτικισμό και σχολιάζεται αρνητικά από αρκετές κυβερνήσεις, που τονίζουν πως η χώρα ενεργεί μονομερώς και δεν σέβεται το γεγονός ότι οφείλει να λάβει το οποιοδήποτε μέτρο ύστερα από διαβουλεύσεις με τους εταίρους της και εφόσον ληφθεί κοινή απόφαση από τις Βρυξέλλες.

Το πρόβλημα για την Ε.Ε. απορρέει από την αρχική απρόσεκτη και μάλλον αδιάφορη προσέγγισή της, παρά το γεγονός ότι έχει γίνει αντιληπτό πως υπάρχει πρόβλημα πανδημίας και όχι κάποιο περιορισμένης έκτασης κινεζικό ζήτημα. Με ανόητη επιμονή οι ηγέτες της δεν κλιμακώνουν τις αντιδράσεις τους, αν και η ταχύτητα της διάχυσης είναι πασιφανής, με συνέπεια τα μέτρα αυστηρού περιορισμού και απομόνωσης να καθυστερήσουν απελπιστικά. Όταν πλέον επιβάλλονται αναγκαστικά και εκ των πραγμάτων, οι Βρυξέλλες υποχρεώνονται σε έναν αγώνα δρόμου για να προλάβουν τα χειρότερα, έστω και στην ύστατη στιγμή.

Αν και αλλοπρόσαλλη, η συμπεριφορά της Ε.Ε. εμφανίζεται περισσότερο φυσιολογική από ένα ακραίο παράδειγμα, που δεν είναι άλλο από τη Βρετανία. Ένα δίμηνο μετά τα πρώτα κρούσματα και την προσφυγή στην αποκαλούμενη ανοσία της αγέλης (Herd Immunity), η γνωστή και έγκυρη οικονομική εφημερίδα «Financial Times» κοινοποιεί το πόρισμα του προγράμματος Διεθνούς Ασφάλειας Υγείας (Global Health Security-GHS). Το πρόγραμμα εντάσσεται στο πλαίσιο της Πρωτοβουλίας Πυρηνικών Απειλών (Nuclear Threat Initiative-NTI) και υποστηρίζεται από το Κέντρο Τζον Χόπκινς για την Ασφάλεια της Υγείας (Johns Hopkins Center for Health Security - JHU), με τα ευρήματα να προβλέπουν τη μόλυνση του 50% του πληθυσμού στη χώρα, δηλαδή 40 εκατομμυρίων ανθρώπων, και στατιστικά τον εφιαλτικό αριθμό των 1,2 εκατομμυρίου θανάτων.

Παλινωδίες

Ύστερα από εβδομάδες απραξίας και υπεκφυγών, η Ε.Ε. αποφασίζει τελικά να επιβάλει μέτρα απαγόρευσης εισόδου επί 30 ημέρες για όσους κινούνται από το εξωτερικό προς την Ευρώπη, με το μέτρο να συμπεριλαμβάνει, εκτός των 26 χωρών της Ένωσης, την Ελβετία, την Ισλανδία και το Λιχτενστάιν. Το γεγονός όμως ότι τα μέτρα επιβάλλονται όταν ήδη χώρες όπως η Γαλλία, η Ελλάδα, η Ιταλία και η Ισπανία έχουν υιοθετήσει μέτρα περιορισμού και απομόνωσης του πληθυσμού, αντικατοπτρίζει την ανικανότητα της Ε.Ε. στη διαχείριση της κρίσης και ερμηνεύει και τον λόγο μετατροπής της σε νέο επίκεντρο του Covid-19 και τη μετάλλαξη της επιδημίας σε πανδημία.

Όταν πλέον η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Φον ντερ Λάινεν ανακοινώνει επιτέλους τις αποφάσεις των Βρυξελλών, μέλη της Ε.Ε., όπως η Αυστρία και η Τσεχία, έχουν ήδη προχωρήσει σε σφράγιση των συνόρων τους, ώστε να αποτρέψουν την είσοδο άλλων Ευρωπαίων και ειδικά Ιταλών στις χώρες τους. Οι κυβερνήσεις των κρατών αυτών έχουν αναλάβει τον πλήρη έλεγχο της κατάστασης, αδιαφορώντας επιδεικτικά για τα τεκταινόμενα στις Βρυξέλλες, σε μία απεγνωσμένη προσπάθεια να προστατεύσουν τον πληθυσμό τους.

Όμως οι ενέργειές τους καταστρατηγούν μία από τις τέσσερις ιδρυτικές αρχές της Ε.Ε., που επιβάλλει την ελεύθερη κίνηση των Ευρωπαίων πολιτών στην Ένωση, με αποτέλεσμα η αποτυχία των Βρυξελλών να αντιμετωπίσει έγκαιρα την υγειονομική κρίση να οδηγήσει στην κατάρρευση της Συμφωνίας Σένγκεν. Το γελοίο του πράγματος πηγάζει από το γεγονός ότι αυτήν ακριβώς τη συμφωνία επικαλείται ο Ντόναλντ Τραμπ για να απαγορεύσει την κίνηση Ευρωπαίων πολιτών προς τις ΗΠΑ, ισχυριζόμενος -και αυτή τη φορά όχι άστοχα- πως η Ε.Ε. έχει επιδείξει χαρακτηριστική αδιαφορία στην αντίδρασή της να αντιμετωπίσει τη διάχυση του ιού.

Μία νέα πραγματικότητα

Η ανικανότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελεί την αφετηρία για την είσοδο σε μία νέα εποχή, όπου άτυπα μεν, αλλά ουσιαστικά ο πλήρης έλεγχος των εκτάκτων καταστάσεων μετατοπίζεται σε επίπεδο λήψης αποφάσεων στις χώρες-μέλη της. Τα αιφνιδιαστικά μέτρα επιβολής αυστηρών διασυνοριακών ελέγχων ανακλώνται στις τεράστιες ουρές φορτηγών στα σύνορα Γερμανίας - Πολωνίας ή Αυστρίας - Ιταλίας, όπου πραγματοποιούνται χρονοβόροι έλεγχοι της κατάστασης της υγείας των οδηγών και των συνοδών τους.

Επιπλέον η ολιγωρία της ηγεσίας της Ε.Ε. να επιδείξει αποφασιστικότητα, αναλαμβάνοντας πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση του Covid-19, έχει οδηγήσει στην ανάδυση εντάσεων μεταξύ των βασικών μελών της, φαινόμενο που ενδεχόμενα προδικάζει την εμφάνιση απειλών για την επιβίωσή της, τουλάχιστον στην παρούσα μορφή της. ‘Ισως το περισσότερο αισχρό μέχρι στιγμής επεισόδιο που προκαλεί αλγεινές εντυπώσεις, επικεντρώνεται στη στάση της Γερμανίας που απαγορεύει την κατεπείγουσα εξαγωγή προσωπίδων και αναπνευστήρων προς την Ιταλία, όταν η ιταλική κυβέρνηση εκλιπαρεί τα υπόλοιπα κράτη-μέλη να σπεύσουν να επιδείξουν την αρωγή τους. Σε μία τόσο αντίξοη κατάσταση, η γερμανική κυβέρνηση απαγορεύει την εξαγωγή, καταρρακώνοντας τα ήθη του δυτικού πολιτισμού και δυναμιτίζοντας τα θεμέλια της υπερπροβαλλόμενης ευρωπαϊκής αλληλεγγύης, με συνέπεια να συγκινηθεί η Κίνα που φροντίζει για την άμεση αποστολή 31 τόνων ιατρικών εφοδίων στην Ιταλία.

Η διαχείριση της πανδημίας από την Ε.Ε. δεν αποτελεί απλώς ζήτημα ανικανότητας. Θέτει πρωτίστως εν αμφιβόλω τη δυνατότητα να επιβιώσει και να συνεχίσει απρόσκοπτα την πορεία της μετά την ανάρρωσή της.

Η Ελλάδα, μετά τις δριμύτατες επικρίσεις, αντιμετωπίζεται δικαίως πολύ θετικά λόγω των έγκαιρων αντιδράσεων. Στην υπόλοιπη Ευρώπη, ωστόσο, η αρχικά επιδειχθείσα αδιαφορία, η απροσεξία, η υστεροβουλία και ο πανικός αποτελούν ό,τι χειρότερο είναι δυνατόν να προκύψει. Το κόστος της πανδημίας θα ήταν δραστικά χαμηλότερο εάν με ψυχραιμία και αποφασιστικότητα οι Βρυξέλλες ακολουθούσαν το παράδειγμα της Κορέας με υποχρεωτική μαζική δειγματοληψία, ώστε να εντοπίσουν και να απομονώσουν τους φορείς, σε αναλογία με τον υποχρεωτικό μαζικό αντιγριπικό εμβολιασμό.

Στην περίπτωση αυτή τα ηπιότερα περιοριστικά μέτρα δεν θα προκαλούσαν οικονομική ασφυξία, φαινόμενο το οποίο αναμένεται να δημιουργήσει μεγάλα προβλήματα για την ηγεσία της Ε.Ε. και συνεπακόλουθα για τους μεγάλους κομματικούς μηχανισμούς που τη υποστηρίζουν.