Ενεχυροδανειστές: Από τον Γιαδικιάρογλου του Σακελλάριου και της Μελίνας, στον Γούκο και τον Ριχάρδο

Το ενεχυροδανειστήριο είναι πιστωτικό ίδρυμα ή γραφείο που χορηγεί έντοκα δάνεια, τα οποία εξασφαλίζονται με ενέχυρο.
Η λέξη ενεχυροδανειστήριο παράγεται από το αρχαίο ἐνέχυρον, σύνθετο εκ συναρπαγής από τη φράση ἐν ἐχύρῳ (εν ασφαλεία) το οποίο με τη σειρά του προκύπτει από το επίθετο ἐχυρός (σταθερός, ασφαλής). Σήμερα υπάρχουν νόμιμα ενεχυροδανειστήρια και μη νόμια.

Φημολογείται ότι το πρώτο σύγχρονο ενεχυροδανειστήριο ιδρύθηκε το 1198 στη Βαυαρία, ενώ ανάλογα καταστήματα λειτούργησαν στην Αγγλία (1361) και αλλού από τον ΙΒ΄ ως τον ΙΔ΄ αιώνες. Αυτός που έδωσε ώθηση στο θεσμό ήταν ο Ιταλός μοναχός Βαρνάβας ντε Τέρνι στα μέσα του ΙΕ΄ αιώνα. Για να απαλλάξει τις λαϊκές τάξεις από την εκμετάλλευση που υφίσταντο από τους τοκογλύφους ίδρυσε αρχικά (1440) στην Περούτζια και αργότερα (1464) στο Ορβιέτο σοβαρά πιστωτικά ιδρύματα, τα κεφάλαια των οποίων προέρχονταν κατά το πλείστον από δημόσιες εισφορές, που χορηγούσαν άτοκα δάνεια σε φτωχούς.

Στην Ελλάδα το ενεχυροδανειστήριο είναι θεσμός που λειτουργεί από τον 19ο αιώνα, αλλά η σχετική νομοθεσία ανανεώθηκε ριζικά κατά τα χρόνια του μεσοπολέμου. Υπάρχουν δύο τύποι: Το Κρατικό Ενεχυροδανειστήριο και τα ιδιωτικά.

Ενεχυροδανειστήρια ιδρύθηκαν επί ενετοκρατίας στην Κέρκυρα και τη Ζάκυνθο. Αυτό της Κέρκυρας άρχισε να λειτουργεί το 1630 με πόρους που προέρχονταν από φόρους, οι οποίοι είχαν επιβληθεί για το σκοπό αυτό, και από το πλεόνασμα των κεφαλαίων των σιταποθηκών. Το ενεχυροδανειστήριο Ζακύνθου ιδρύθηκε το 1670 με σκοπό την παροχή βοήθειας στους πενόμενους πολίτες και για περιορισμό της δανειστικής αισχροκέρδειας. Το αρχικό του κεφάλαιο ανερχόταν σε 6.000 ρεάλια, τα οποία είχε δανειστεί από τη σιταποθήκη του νησιού, αλλά με την πάροδο του χρόνου απέκτησε ίδια κεφάλαια.

Η άνθιση

Η εποχές που το... επάγγελμα γνώρισε άνθιση είναι οι αρχές της δεκαετίας του '30. Συγκεκριμένα, την περίοδο 1931-32, μετά την πτώχευση αλλά και στην Κατοχή και αμέσως μετά. Το 1931 η κυβέρνηση Τσαλδάρη δεν επέτρεψε καμία διευκόλυνση για την πληρωμή των χρεών και αν οι δανειολήπτες καθυστερούσαν έστω και μια μέρα, οι δανειστές έπαιρναν το σπίτι τους. Αυτή ήταν μία από τις πιο μαύρες περιόδους της ελληνικής ιστορίας, όπου τη μεγάλη αρπαγή ευλογούσε το ίδιο το κράτος, μαζί με την περίοδο της Κατοχής, όταν χιλιάδες πούλησαν τα σπίτια τους για ένα πιάτο φαΐ, και δεν τα ξαναπήραν ποτέ, παρά τις υποσχέσεις των μεταπολεμικών κυβερνήσεων.

Τα τελευταία χρόνια, λόγω της οικονομικής κρίσης, έχουν εμφανιστεί χιλιάδες ιδιωτικά ενεχυροδανειστήρια χρυσού και αυτοκινήτων σε όλη την Ελλάδα. Επίσημες πηγές τοποθετούν το πλήθος τους μεταξύ 1.000 και 6.000. Πολλά από αυτά αγγίζουν τα όρια της τοκογλυφίας, με επιτόκια που φτάνουν μέχρι και 150%, σύμφωνα με έρευνες του Συνήγορου του Καταναλωτή και της υπηρεσίας Εποπτείας της Αγοράς του υπουργείου Ανάπτυξης ενώ η παραβατικότητα αγγίζει το 60%, σύμφωνα με το ΣΔΟΕ.

Στην πρόσφατη ιστορία έχουν έρθει στο προσκήνιο πολλές απίθανες ιστορίες που δείχνουν ότι τα ενεχυροδανειστήρια αποτελούν το βάσανο φτωχών ανθρώπων που αναζητούν λύση στα προβλήματά τους. Το σύμβολο των ενεχυροδανειστηρίων είναι 3 χρυσές μπάλες. Κάποιοι αποδίδουν την προέλευσή του στο οικόσημο που είχαν υιοθετήσει οι οίκοι των Μεδοίκων και των Λομβαρδών. Ο Άγιος Νικόλαος της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας αποτελεί τον προστάτη των ενεχυροδανειστών.

Ο Γιαδικιάρογλου που ερωτεύθηκε η Μελίνα

Για τον απλό πολίτη είναι οι νεομαυραγορίτες. Δεν διαφέρουν σε τίποτα από τον περίφημο Γιαδικιάρογλου της Κατοχής, τον μαυραγορίτη που ωθούσε τους πεινασμένους Έλληνες να βρεθούν δίπλα του κι αυτός να εφαρμόσει τις μεθόδους «εθελούσιας» ληστείας με τις οποίες θησαύριζε. Προφανώς το όνομα Γιαδικιάρογλου θυμίζει την ταινία «Το ξύλο βγήκε από τον παράδεισο». Αυτό που δεν ξέρουν οι περισσότεροι είναι ότι η αναφορά αυτή έχει σχέση με τον συγκεκριμένο μαυραγορίτη. Διαβάζουμε στην ιστοσελίδα mixanitouxronou.gr: «Στην ταινία «Το ξύλο βγήκε απ’ τον παράδεισο» η άτακτη μαθήτρια Γιαδικιάρογλου τιμωρείται από τους καθηγητές της «τρώγοντας» το ένα χαστούκι πίσω απ’ τ’ άλλο.

Στην πραγματικότητα όμως, αυτός που τιμωρείται με αυτόν το απαξιωτικό τρόπο είναι ο γνωστός μαυραγορίτης και συνεργάτης των Ναζί, Φειδίας Γιαδικιάρογλου. Ο δοσίλογος πρωθυπουργός Τσολάκογλου τον είχε χαστουκίσει δημόσια και είχε μοιράσει τη λεία του στους πεινασμένους Αθηναίους. Η Μελίνα Μερκούρη είχε παραδεχτεί ότι είχε ερωτευτεί τον Γιαδικιάρογλου, τον οποίο αναφέρει σε βιβλίο της με το όνομα, Αλέξης. Ήταν μια από τις πολλές φορές που με αριστουργηματικό τρόπο ο Αλέκος Σακελλάριος καυτηρίαζε τους προδότες, τους ανήθικους και τους διεφθαρμένους της εποχής του...».

Οι ενεχυροδανειστές φαίνεται πως ενέπνεαν τον Σακελλάριο. Ο Ηλίας του 16ου είναι η θεατρική κωμωδία των Αλέκου Σακελλάριου και Χρήστου Γιαννακόπουλου που το 1959 μεταφέρθηκε από τη Φίνος Φιλμ στη μεγάλη οθόνη, με πρωταγωνιστή τον Κώστα Χατζηχρήστο. Ο Ηλίας είναι άνεργος σερβιτόρος που χρωστά 320 δραχμές νοίκια. Αποφασίζει, λοιπόν, να ζητήσει βοήθεια από τον φίλο του τον Βαγγέλη, ο οποίος δουλεύει σε ένα καφενείο, ιδιοκτήτης του οποίου είναι ο τοκογλύφος κυρ-Λάμπρος. Εκεί συναντά τον τρίτο της παρέας τον Θωμά, ο οποίος βρίσκεται στο ίδιο οικονομικό αδιέξοδο μιας και έκλεισε το μαγαζί όπου δούλευε. Για κακή τύχη και των δυο ο Βαγγέλης έχει και ο ίδιος ανάγκη από 500 δραχμές για να βγάλει από το νοσοκομείο τη γυναίκα του, τη Φώτω, που έκανε εγχείρηση.

Ενώ ο Ηλίας κάθεται σκεφτικός στο καφενείο, στο διπλανό τραπέζι κάθονται ο κύριος Ορέστης και η κυρία Αλέκα Κωνσταντινίδη, μανιώδεις χαρτοπαίκτες, και παζαρεύουν ένα μονόπετρο δακτυλίδι μεγάλης αξίας με τον Λάμπρο. Τελικά ο Λάμπρος το κρατά ενέχυρο και μαζί με τα άλλα κοσμήματα που κρατά ως ενέχυρα ή τα αγοράζει από ανθρώπους που είναι σε ανάγκη...».

Οι πραγματικές ιστορίες είναι ακόμα πιο συναρπαστικές ή δραματικές να προτιμάτε. Όταν ένας 45άχρονος ιδιοκτήτης εστιατορίου έδωσε τέλος στη ζωή του, στη Θεσσαλονίκη, ένα απίστευτο κουβάρι ξετυλίχτηκε, χάρη σε ένα σημείωμα που άφησε ο αυτόχειρας. Ο αρχιτοκογλύφος ήταν παράγοντας της πόλης με νυχτερινό κέντρο και εταιρεία ακινήτων αλλά και πολιτικές σχέσεις με ακροδεξιό «λαϊκό» κόμμα. Το κύκλωμα είχε γραμματέα, για να υπενθυμίζει τις υποχρεώσεις τους στα θύματά του, σύμβουλο με τραπεζικές διασυνδέσεις, νομικούς, μπράβους-εισπράκτορες, ο ένας ήταν απότακτος αστυνομικός, αλλά και ένας δημοσιογράφο της κρατικής τηλεόρασης.

Ο ποδοσφαιριστής - πρόεδρος

Ρεπορτάζ της Ελευθεροτυπίας αναφερόταν σε ένα άλλο κύκλωμα τοκογλυφίας στη συμπρωτεύουσα, το οποίο αποκαλύφθηκε καθώς η κόρη του αρχηγού που κυκλοφορούσε με Mercedes μιλούσε στο τηλέφωνο πολύ για λεφτά κι επιταγές κι εισπράξεις, αν και ο μπαμπάς της τής εξηγούσε ότι αυτά δεν τα λένε από το τηλέφωνο. Η αστυνομία έφτασε σε μια πανέμορφη ξανθιά Σλοβάκα χορεύτρια, που μετέφερε μεγάλα χρηματικά ποσά σε τράπεζα της Σλοβακίας. Όπως ακριβώς σε παλιές γκανγκστερικές ταινίες η ωραία ξανθιά -το «μωρό» ή «αγάπη»- είχε σχέση με έναν προστάτη της νύχτας. Η «έδρα» της συμμορίας ήταν σε ζαχαροπλαστείο. Δυο-τρεις «σκληρές» γυναίκες ήταν προπομποί των μπράβων. Ένα από τα πιο γνωστά μαγαζιά της πόλης ανήκε στον αρχηγό, μαζί με άλλα μπαρ στα Λαδάδικα και μια επιχείρηση real estate. Οι πολιτικές διασυνδέσεις του φαίνεται πως ήταν ο λόγος που το ελληνικό κράτος νοίκιαζε από κείνον ακίνητα. Ο αρχηγός είχε συνάψει πέρα από κουμπαριές και ένα ειδύλλιο με ανιψιά πρώην υπουργού. Την εποχή εκείνη πολλά δημόσια ακίνητα περιήλθαν στη μονή Βατοπεδίου και κείνη τα αντάλλαξε με τη λίμνη Βιστονίδα. Το κουβάρι αποκάλυψε πως πρώην ποδοσφαιριστής και πρόεδρος ΠΑΕ πήρε 350.000 κι επέστρεψε 620.000 με επιτόκιο 120% το χρόνο. Μια άλλη ομάδα έδινε ακάλυπτες επιταγές με τοκογλυφικά ωφελήματα. Ένας γιατρός, ο «Μπίλης», σε ένα από τα θύματα, που νοσηλευόταν στο νοσοκομείο του, έδωσε εξιτήριο ως συγγενής πρώτου βαθμού, προκειμένου να τον απαγάγουν και να τον εκβιάσουν.

Η περίπτωση Γούκου

Η πιο γνωστή ιστορία είναι αυτή του περίφημου Γούκου στα Ιωάννινα. Ένα από τα θύματά του, επιχειρηματίας, είχε αυτοκτονήσει πέφτοντας στο αίθριο της Στοάς Ορφέα, στις 3 Σεπτεμβρίου 1986. Η υπόθεσή του είχε συγκλονίσει όταν έφυγε, αφήνοντας πίσω του ένα «κανόνι» ακαθόριστου χρηματικού ποσού. Βρέθηκε από την Ιταλία στη Βραζιλία, συνελήφθη στην Ελβετία και τα τελευταία χρόνια ζούσε στις ΗΠΑ, όπου λέγεται ότι εργαζόταν ως ταξιτζής...

Η ώρα του Ριχάρδου

Στις 14 Ιουλίου 2014, η αστυνομία έκανε έφοδο στα καταστήματα χρυσού «Ριχάρδος» και συνέλαβε τον ιδιοκτήτη. Οι καταγγελίες είχαν φτάσει ώς τη Βουλή. Οι καταγγελίες εμφάνιζαν τον ιδιοκτήτη της επιχείρησης να διάγει πολυτελή βίο, να κινείται με συνοδεία ασφαλείας και να έχει μεγάλη οικονομική επιφάνεια. Ο Δημήτριος-Ριχάρδος Μυλωνάς του Ιωάννη και της Ρούπη, γεννημένος στην Αθήνα το 1967, παντρεμένος και πατέρας τεσσάρων παιδιών ξέμπλεξε τότε. Ξανάμπλεξε πριν από λίγες ημέρες...