Τζιαν Μαρία Βολοντέ

Ο Τζιαν Μαρία Βολοντέ, εκτός από μεγάλος ηθοποιός ήταν και σπουδαίος άνθρωπος. Ένας ακούραστος μαχητής για τα δίκαια των καταφρονημένων όλου του κόσμου, ένας εκφραστής του ανθρώπινου πόνου, ένας ανιδιοτελής ιδεολόγος μέχρι τέλους. Σε μια εποχή, όπου στην Ιταλία άκμαζε ο πολιτικός και κοινωνικός κινηματογράφος, με τεράστιες μορφές στη σκηνοθεσία, στο σενάριο και στην υποκριτική, ο Βολοντέ άφησε τις ευκαιρίες μιας σπουδαίας καριέρας στο εξωτερικό, για να μείνει κοντά σε έναν λαό, που έβγαινε από μία οδυνηρή ήττα, προσπαθούσε να πετάξει από πάνω του το φασιστικό στίγμα, να βρει την περηφάνια του, να αντιμετωπίσει τις νέες προκλήσεις, το πολυδιαφημισμένο «οικονομικό θαύμα».

Και αυτό γιατί ο Τζιαν Μαρία Βολοντέ ήταν ο πιο διάσημος Ιταλός ηθοποιός στο εξωτερικό και στην Αμερική, λόγω των ερμηνειών του σε σπαγγέτι γουέστερν και κυρίως, στα φιλμ του μέγιστου Σέρτζιο Λεόνε «Για Μια Χούφτα Δολάρια» και «Μονομαχία στο Ελ Πάσο», όπου κρατούσε τους ρόλους του σαδιστή, αρχηγού συμμορίας, απέναντι στον Κλιντ Ίστγουντ. Ρόλους που, όπως είχε εξομολογηθεί, δεν τους είχε σε καμία υπόληψη και τους έκανε για τα χρήματα και για να μπορεί να κάνει αυτό που θέλει στο θέατρο και στο ιταλικό σινεμά.

Συμπληρώνοντας 90 χρόνια από τη γέννησή του (9 Απριλίου 1933), είναι ευκαιρία να θυμηθούμε τα παράδοξα της νεανικής του ηλικίας, την πορεία του στον κινηματογράφο, την ανυπόταχτη στάση του στην τέχνη και στη ζωή, τον ξαφνικό χαμό του στη Φλώρινα, στα γυρίσματα της ταινίας του Θόδωρου Αγγελόπουλου «Το Βλέμμα του Οδυσσέα».

Πατέρας φασίστας - πλούσια μητέρα

Ο Τζιαν Μαρία Βολοντέ γεννήθηκε στο Μιλάνο το 1933, αλλά μεγάλωσε στο Τορίνο, όπου υπηρετούσε ο πατέρας του Μάριο, ένας φασίστας αξιωματικός από το Σαρόνο και διοικητής της Brigata Nera. Η μητέρα του Καρολίνα Μπιάνκι, ήταν γόνος μίας πλούσιας οικογένειας βιομηχάνων του Μιλάνου, ενώ και ο μικρότερος αδελφός του Κλάουντιο ήταν επίσης ηθοποιός. Το μικρόβιο της ηθοποιίας θα το κολλήσει πριν ενηλικιωθεί. Έτσι, θα την «κοπανήσει» από το μεγαλοαστικό περιβάλλον της οικογένειάς του στα μέσα του '50, για να πάει στη Ρώμη να σπουδάσει υποκριτική στην Accademia Nazionale di Arte Drammatica Silvio D'Amico, απ' την οποία θα αποφοιτήσει το 1957 για να μπει στο επάγγελμα, μέσω της τηλεόρασης και του θεάτρου, πριν καθιερωθεί στον κινηματογράφο.

«Όχι» στο Χόλιγουντ

Το κινηματογραφικό του ντεμπούτο θα το κάνει το 1960 στην ταινία «Υπό δέκα σημαίες», του Ντούλιο Κολέτι, δίπλα στους Τσαρλς Λότον και Βαν Χέφλιν. Πολύ γρήγορα όμως, θα έρθει και η διεθνής καταξίωση, όταν το 1964 θα πρωταγωνιστήσει στο περίφημο γουέστερν «Για Μια Χούφτα Δολάρια» και αμέσως, τον επόμενο χρόνο, στη «Μονομαχία στο Ελ Πάσο» του Σέρτζιο Λεόνε. Ερμηνεύοντας στην πρώτη ταινία τον «Ράμον Ρόχος» και στη δεύτερη τον «Ελ Ιντίο», δυο υπέροχους ρόλους, που θα του ανοίξουν την πόρτα για μια μεγάλη καριέρα στην Αμερική και στο Χόλιγουντ και θα την κλείσει δίχως δεύτερη σκέψη, καθώς οι αρχές του δεν του επέτρεπαν να μετατραπεί σε έναν κρίκο στην αλυσίδα που θα «υπηρετεί τις συντηρητικές δομές της κοινωνίας, τους μηχανισμούς της εξουσίας».

Σκάβοντας στον χαρακτήρα

Ο Βολοντέ, που θα παίξει σχεδόν τα πάντα, ακόμη και κωμικούς ρόλους, όπως στις ξεκαρδιστικές ταινίες «Οι Γενναίοι του Μπρανκαλεόνε» του Μάριο Μονιτσέλι και «Ένας Υπέροχος Κερατάς», εκεί που θα διαπρέψει είναι οι δραματικές, αστυνομικές, κοινωνικές ταινίες, όλες έχοντας πολιτικό περιεχόμενο. Σχεδόν σε όλες του τις ερμηνείες, ο Βολοντέ, θυσίασε τη φυσική του ομορφιά και την απαράμιλλη γοητεία του, έκανε μία λεπτομερή και σχολαστική έρευνα για να προετοιμαστεί για τον ρόλο, να σκάψει στον χαρακτήρα. Δεν αρκούνταν στην υποκριτική του δεξιοτεχνία, αλλά ήθελε να συνεισφέρει με τη δική του οπτική κριτική στη φυσιογνωμία των χαρακτήρων, να βάλει την αληθινή ζωή στο φιλμ.

Αξιομνημόνευτες ερμηνείες

Η συνεργασία του με τον εξόχως πολιτικό σκηνοθέτη Έλιο Πέτρι, θα του χαρίσει αξιομνημόνευτους ρόλους. Στην ταινία «Στον Καθένα το Δικό του» (1967) θα είναι ο καθηγητής γυμνασίου που διερευνά ένα έγκλημα της μαφίας, ενώ στο αστυνομικό εμβληματικό φιλμ «Υπεράνω Πάσης Υποψίας» (1970) υποδύεται μοναδικά τον ανώτατο αξιωματικό της αστυνομίας, που δολοφονεί την ερωμένη του και τεστάρει την αστυνομία αν μπορεί να βρει ότι αυτός είναι ο εγκληματίας. Μια ερμηνεία που θα του χαρίσει το Χρυσό βραβείο David di Donatello. Θα ακολουθήσει το 1971 το φημισμένο «Η Εργατική Τάξη Πάει στον Παράδεισο» κρατώντας τον ρόλο του νευρωτικού εργάτη, ενώ την ίδια εποχή θα γυρίσει και το «Sacco e Vanzetti», αυτή τη φορά σε σκηνοθεσία του Τζουλιάνο Μοντάλντο, υποδυόμενος τον περήφανο αναρχικό Μπαρτολομέο Βαντζέτι. Με τον σημαντικό Φραντσέσκο Ρόζι θα γυρίσει την «Υπόθεση Ματέι», ενώ το 1979 θα πρωταγωνιστήσει στο εξαιρετικό πολιτικό δράμα «Ο Χριστός Σταμάτησε στο Έμπολι». Εδώ θα σταθούμε, καθώς ο Βολοντέ θα κάνει μία από τις καλύτερες ερμηνείες του υποδυόμενος έναν εξόριστο συγγραφέα και ζωγράφο, από το καθεστώς του Μουσολίνι, σε ένα χωριό της Μπασιλικάτα. Ένα χωριό, το οποίο ζει μέσα στη δυστυχία, ενώ οι κάτοικοί του παραμένουν πιόνια της εξουσίας, σκλάβοι των προλήψεων και των συντηρητικών στερεότυπων. Ο Ρόζι αξιοποιεί το κείμενο του Κάρλο Λέβι και το σενάριο του Τονίνο Γκουέρα, ενώ η συνταρακτική ερμηνεία του Βολοντέ συμβαδίζει απόλυτα με εκείνη της δικής μας Ειρήνης Παπά, που δίνει τα ρέστα της.

Επίσης, συμμετείχε σε αριστουργηματικές ταινίες, όπως το αστυνομικό φιλμ «Ο Κόκκινος Κύκλος» του μέγιστου Ζαν Πιέρ Μελβίλ, δίπλα στους Αλέν Ντελόν και Ιβ Μοντάν και το πολιτικό δράμα «Todo modo» και πάλι του Έλιο Πέτρι και δίπλα στον Μαρτσέλο Μαστρογιάνι.

Νεκρός στη Φλώρινα

Το 1994 κι ενώ βρίσκεται στη Φλώρινα για τα γυρίσματα της ταινίας του Αγγελόπουλου «Το Βλέμμα του Οδυσσέα» κάτω από δύσκολες συνθήκες, θα τον προδώσει η καρδιά του και στις 6 Δεκεμβρίου θα βρεθεί νεκρός. Η νεαρή τότε βοηθός σκηνοθέτη της ταινίας Μαργαρίτα Μαντά που βρήκε πρώτη τον θρύλο του ευρωπαϊκού σινεμά νεκρό, θα αφηγηθεί μέσα από τις σελίδες του βιβλίου της: «Πεσμένος μπρούμυτα στο μπάνιο. Ο Τζιαν Μαρία. Ημίγυμνος. Παγωμένος. Νεκρός. Το αριστερό μου χέρι στην καρωτίδα του. Το ξέρω πριν τον αγγίξω. Η πρώτη μου φορά που βρίσκω κάποιον νεκρό και ο νεκρός είναι ο Τζιαν Μαρία Βολοντέ. Το προηγούμενο μόλις βράδυ τραγουδούσαμε μέχρι τις τρεις το πρωί παρέα στην τραπεζαρία τού "Λύγκος" Pandiera rossa triomphera...»

Ο Τζιαν Μαρία Βολοντέ πέθανε πρόωρα, σε ηλικία μόλις 61 χρόνων, αλλά όπως θα ήθελε, στις προετοιμασίες ακόμη μίας ταινίας, δίπλα σε αγαπημένους συναδέλφους του, κοντά σε νέους και νέες, τραγουδώντας «Avanti Popolo». Θα φύγει περήφανα, όπως έζησε όλη τη ζωή του, αφήνοντας πίσω του μια κόρη, τις ερμηνείες του, την πολιτική του σκέψη, τους αγώνες του, για έναν δίκαιο κόσμο. Ευκαιρία να τον ξαναανακαλύψουμε όλοι μας - ακόμη και στην Ιταλία...

Χ. Αναγνωστάκης

ΑΠΕ-ΜΠΕ