Καζαντζάκης-Μπαχ: Ο Τελευταίος Πειρασμός και τα Κατά Ματθαίον Πάθη

Ένα διάσημο ορατόριο και ένα πολυδιαβασμένο μυθιστόρημα συναντιούνται στο δρόμο προς τον Γολγοθά. Και τα δύο αφηγούνται τη Σταύρωση του Θεανθρώπου συμβάλλοντας σημαντικά στην ήδη φορτισμένη παρουσία της τέχνης στο κορυφαίο θρησκευτικό επεισόδιο της Δύσης.

Η ζωή και ο θάνατος του Ιησού είναι βέβαια ένα μεσογειακό δράμα, όπως τα περισσότερα ιστορικά επεισόδια της προχριστιανικής εποχής. Με αυτή την έννοια ένας συγγραφέας σαν τον Καζαντζάκη που έχει στα μάτια του το φως της Μεσογείου και το σκηνικό με τη θάλασσα, το αμπέλι και την ελιά υπερτερεί σαφώς ενός βορειοευρωπαίου όπως ο Μπαχ.

Ο γίγαντας της παγκόσμιας μουσικής έχει βέβαια άλλο εκτόπισμα ως δημιουργός αλλά το βιωματικό στοιχείο του Κρητικού συγγραφέα είναι καθοριστικό στο τελικό δημιούργημα. Εκεί που ο «Τελευταίος Πειρασμός» μοιάζει με κιβωτό γεμάτη φως, το ορατόριο του Μπαχ με τις μουσικές κορυφογραμμές του και ουράνια χορωδιακά μέρη συνεισφέρει μια αριστουργηματική θλίψη που στερείται το φως και το μεσογειακό τοπίο.

Στο μυθιστόρημα του Καζαντζάκη ο Χριστός μοιάζει με κυκλαδίτικο εκκλησάκι, στα «Κατά Ματθαίον Πάθη» του Μπαχ υψώνεται σαν πελώριος καθεδρικός. Από τη μια το μεσογειακό μέτρο και από την άλλη ο Γοτθικός Κολοσσός. Αξίζει να συνθέσει κανείς τα δύο έργα και να απολαύσει μια διττή, σφαιρική θέαση του θείου πάθους. Θα ανακαλύψει, δίχως άλλο, πως όσα δεν κατάφερε να αποκαλύψει η λογοτεχνία, τα τυλίγει μέσα της η συμπαντική μουσική.